Recenzja książki: Czarownik

Recenzuje: Danuta Awolusi

Fińska kultura ludowa, przygoda, akcja, emocja, historia. Magiczne zaklęcia, wierzenia, duch walki, przyjaźń, dobro i zło. Trudno wyrazić już na wstępie, jak niesamowicie bogata i urzekająca jest powieść Czarownik. Anniina Mikama, fińska pisarka, zaprasza do świata, w którym czytelnik zatraca się bez reszty jak w gęstej, tajemniczej puszczy. Puszczy, która może dać schronienie, ale może też okazać się zgubą.

Nie wiedziałam, jak szybko przepadnę podczas lektury Czarownika. To powieść historyczna dla dzieci i młodzieży, której akcja rozgrywa się na fińskiej prowincji na początku XIX wieku. Mikama pisze tak kunsztownie i poetycko, że jako dorosła czytelniczka zatopiłam się tej historii po same uszy już od pierwszych stron. Znalazłam tu wielkie emocje, masę wzruszeń, ale też pokłon w stronę fińskiego folkloru, który tak mocno przywodzi mi na myśl polskie wierzenia i gusła.

Ale od początku. Główny bohater to chłopiec o imieniu Niilo. Sierota i przybłęda, nie ma łatwego życia. Mikama pisze szczerze, nie owija w bawełnę. Nie chowa przed czytelnikiem okrucieństwa, bólu i śmierci. Niesprawiedliwość aż zgrzyta pod zębami. Gdy wydaje się, że już nic dobrego Niila nie spotka, na jego drodze pojawia się Martin - znachor i czarownik. Człowiek żyjący w puszczy, w odosobnieniu. Myśliwy, ale też przyjaciel zwierząt. Ktoś, kto rozmawia z duchami i potrafi leczyć. Spotkanie bohaterów staje się początkiem przepięknej przyjaźni, która zmieni ich życie. Czy na lepsze? O tym przekonacie się podczas lektury.

Wiele przeczytałam książek o przyjaźni, ale Anniina Mikama opowiada o niej tak pięknie i czule, że nie mogłam powstrzymać się od westchnień. Strona za stroną, serce rosło, bo Niilo przekonuje się, że na tym świecie – poza bólem, głodem, cierpieniem i upodleniem – istnieje również dobro. Odsłania się to zwłaszcza w tych słowach:

Niilo poznał więc zło, ale nic w Kivihalme nie przygotowało go na istnienie dobra. Martin ofiarowywał mu przyjaźń i na samą myśl o tym, coś w chłopcu zaczęło tajeć i po policzkach pociekły mu łzy.

Każdemu z nas zdarza się zapomnieć, jak cenna i wyjątkowa jest przyjaźń. Zwłaszcza wówczas, gdy życie bezlitośnie smaga kolejnymi problemami.

Sam Martin, podejrzewany o paranie się czarną magią, to postać fascynująca. On po prostu hipnotyzuje swoją osobowością. Jest silny i twardy, mroczny i nieprzenikniony, a jednocześnie ludzki, pełen uczuć i dobra. Łączy dwie natury. Dobro miesza się czasem ze złem, ale on próbuje zapomnieć o przeszłości. Czy można przed nią uciec? Będzie to trudne. W każdym razie Niilo nigdy nie spotkał wspanialszej osoby. Nikt tyle mu nie dał i nikt nie okazywał mu nawet krztyny szacunku. Wcześniej Niila traktowano gorzej niż zwierzęta w trzodzie chlewnej. Bardzo poruszające są myśli chłopaka. Tak rozbrajające:

Mimo że był przykryty derką, dygotał z zimna i czuł się tak źle, jak jeszcze nigdy. Czy kiedykolwiek mu przebaczą, czy też przyjdzie mu tak żyć już do końca swoich dni w ludzkiej nienawiści i odrzuceniu? Straszna to była myśl. Lepiej już nie żyć w ogóle, mruknął chłopiec pod nosem i w oczach stanęły mu łzy.

Czarownik to bez wątpienia powieść magiczna. Ta magia nie ma jednak związku wyłącznie z zaklęciami (choć znajdziecie ich tu sporo) oraz sferą dawnych wierzeń. Ona wynika z całego świata, jaki tworzy Mikama. Magią jest puszcza, w której żyje czarownik, magią jest jego szałas, magią są przyjaźń i miłość, magią jest pokora wobec natury, którą Niilo tak pięknie wyczuwa i którą okazuje instynktownie.

Anniina Mikama pisze barwnie. I choć jej pióro jest lekkie, to jednak lektura wymaga od czytelnika skupienia. To zachwyca mnie równie mocno, jak cała historia, która jest po prostu porywająca. Autorka traktuje młodego czytelnika jak równego sobie. Pozwala mu delektować się wspaniałym językiem, a narracja nie jest w żaden sposób uproszczona, czy spłycona. Dzięki temu powieść zamyka się w charakterystycznej, gawędziarskiej, ale też delikatnie archaicznej konwencji baśni. Czuć tu braci Grimm i Andersena.

Dla polskiego czytelnika Czarownik będzie na swój sposób egzotyczny. Mało wiemy o fińskiej kulturze ludowej, a jest ona bogata, fascynująca i misterna. Mikama czerpie z niej garściami, ale robi to z wdziękiem i naturalnością, nie zapominając o tym, że najbardziej łakniemy emocji i akcji, a nie tylko legend.

Czarownik to książka, która zapisuje się w sercu, do której się wraca. Myślę, że może dla kogoś stać się najpiękniejszą opowieścią dzieciństwa. Polecam podarować ją w prezencie bliskiej osobie. W każdym wieku!

Tagi: Dzieci od ok. 9 lat