Recenzja książki: Gra poza prawem

Recenzuje: Damian Kopeć

Mroczne tajemnice‭

Matka Beaty zostaje zamordowana strzałem w głowę.‭ ‬Wygląda na to,‭ ‬że‭ ‬stało się to‭ ‬podczas próby kradzieży, dokonanej w domu Beaty przez Olę i jej kolegę, poznanego kiedyś w domu dziecka.‭ ‬Tyle tylko,‭ ‬że dwójka złodziei nie przyznaje się do winy nawet sobie nawzajem i zaczyna szukać sprawcy na własną rękę.‭ ‬A policja‭? ‬Policja nic nie wie o zabójstwie dokonanym w położonym na odludziu domu.‭ ‬Beata nie chce ujawnić bowiem swojej‭ ‬największej‭ ‬tajemnicy‭ – ‬dwudziestoletniej córki,‭ ‬owocu młodzieńczej miłości.‭ Wywozi samochodem i z‬akopuje ciało matki na odludziu.‭ ‬Dom‭, ‬w którym mieszka z Dorotą, sprezentowała jej mama,‭ ‬uznany stołeczny lekarz-ortopeda.‭ ‬To ona pomogła zataić przed światem,‭ ‬również przed administracją państwa, istnienie Doroty.‭ ‬Dziecka,‭ ‬które urodziło się bez nóg,‭ ‬z króciutkimi rękoma.‭ ‬Dziecka,‭ ‬które ma już dwadzieścia lat i‭ ‬wcale‭ ‬nie wychodzi z domu-więzienia.‭ ‬Nie ma kontaktu ze światem, przed którym bliscy je chronią.‭ ‬Czy na pewno tylko dla jej dobra‭? ‬Nie ma dostępu ani do Internetu, ani do telefonu. Zresztą – z kim miałaby rozmawiać?‭ ‬To‭ ‬Dorota jest świadkiem napadu.‭ ‬To na nią natyka się zaskoczona Ola w pozornie pustym domu.‭ ‬Pomiędzy dziewczynami nawiązuje się nić.‭ ‬Sympatii‭? ‬Nie do końca,‭ ‬raczej pewnego porozumienia.‭ ‬Zaczyna się też gra.‭ ‬Gra pozorów,‭ ‬niedomówień i kłamstw.‭ ‬Gra zmiennych emocji.

To‭ ‬Ola organizuje skok na dom Beaty,‭ ‬swojej szefowej z biblioteki, gdzie pracuje.‭ ‬To rodzaj kaprysu,‭ ‬złośliwości, odegrania się.‭ ‬Wychowanka państwowego domu dziecka,‭ ‬absolwentka polonistyki niesie ze sobą bagaż nieszczęśliwego dzieciństwa‭ ‬w patologicznej rodzinie‭ ‬i traumatycznych przeżyć.‭ ‬Nieufność wobec innych i złość wobec tych,‭ ‬którzy są szczęśliwsi od niej.‭ ‬Też jest kaleką.‭ ‬Za maską ogłady skrywa cynizm i wulgarność.‭ ‬Za tym wszystkim‭ ‬zaś – nieokreśloną‭ ‬tęsknotę za normalną rodziną, za miłością rodziców,‭ ‬której nie doświadczyła.

Oto świat ludzi nieszczęśliwych,‭ ‬poszukujących czegoś lepszego niż to,‭ ‬co mają.‭ ‬Okaleczonych fizycznie bądź psychicznie.‭ ‬Nie potrafiących przełamać własnych ograniczeń i doświadczeń.‭ ‬Mających problem z zaakceptowaniem rzeczywistości przy jednoczesnym braku sił do jej zmiany.‭ ‬Tu nie ma przeciętności – chyba,‭ ‬że za taką uznamy żyjących w dwóch światach,‭ ‬na swój sposób schizofreników.‭ ‬W świecie oficjalnym i w zupełnie odmiennym świecie prywatnym.‭ ‬Myślących jedno,‭ ‬mówiących drugie.‭ ‬Na co dzień ukrywających to,‭ ‬co myślą za płytkim uśmiechem,‭ ‬gładkimi słowami.‭ ‬Ludzi,‭ ‬którzy nie potrafią dać bliskim tego,‭ ‬czego sami nigdy nie mieli,‭ ‬nie doświadczyli.‭ ‬Gra poza prawem‭ ‬Magdaleny‭ ‬Zimniak jest thrillerem psychologicznym.‭ ‬Nacisk położony został‭ ‬w niej‭ ‬nie na logiczność,‭ ‬spójność wydarzeń,‭ ‬a na stany‭ ‬emocjonalne‭ ‬postaci.‭ ‬Na ich przemyślenia,‭ ‬przeżycia,‭ ‬stany psychiczne,‭ ‬uczucia,‭ ‬nurtując ich problemy.‭ ‬Słów wypowiedzianych pada mniej niż tych rodzących się w głowach bohaterów.‭

Narracja podkreśla depresyjny,‭ ‬gęsty,‭ ‬mroczny charakter tej prozy.‭ ‬Jest ona‭ w dwóch przypadkach ‬prowadzona‭ ‬w czasie teraźniejszym,‭ ‬w pierwszej osobie.‭ ‬Tak pokazują swoją osobowość Dorota i Ola.‭ ‬W‭ ‬wątku‭ ‬Beaty jest inaczej. Uwikłana jest ona w chorą relację ze swoją despotyczną‭ ‬matką oraz w romans z okłamującym ją żonatym mężczyzną.‭ ‬Wątek córki i matki przeplatane są punktem widzenia Oli,‭ ‬pełnej‭ ‬buzującego w niej‭ ‬gniewu,‭ ‬nie potrafiącej nawiązywać z nowo poznanymi ludźmi relacji opartych o szczerość i zaufanie.‭ ‬Trzy osoby,‭ ‬trzy punkty widzenia,‭ ‬trzy oddane z detalami‭ (‬choć różniące się w sposobie ukazania‭) ‬historie ludzkie.‭ ‬I łącząca je wszystkie zbrodnia.‭ ‬Oraz umiejętność manipulacji.‭ ‬Tak,‭ ‬wszystkie trzy panie potrafią manipulować innymi.

Dużo jest w‭ ‬Grze poza prawem opisów.‭ ‬Sporo detali,‭ ‬które nie wnoszą wiele z punktu widzenia biegu zdarzeń,‭ ‬a służą raczej tworzeniu klimatu,‭ ‬oddaniu‭ ‬szczególnego‭ ‬charakteru‭ ‬konkretnej‭ ‬chwili.‭ ‬Każda z postaci wydaje się siedzieć na‭ ‬rozkołysanej‭ ‬huśtawce emocjonalnej.‭ ‬Mają pragnienia,‭ ‬które z jakiegoś powodu tłumią.‭ ‬Mają rzeczywistość, wobec której pozostaje im tylko‭ ‬sprzeciw.‭ ‬Mają przeszłość,‭ ‬która nie chce pozwolić o sobie zapomnieć.‭ ‬Nie widzą dobrej przyszłości.‭ ‬Nie mają obok‭ ‬siebie‭ ‬kogoś, komu mogłyby i chciałyby zaufać.‭ ‬Same zmagają się z ciężarem życia i głęboką samotnością.‭ ‬Z chorych własnych relacji domowych nie potrafią czerpać pozytywnych wzorów i‭ ‬dzielić się z innymi czymś lepszym.‭ ‬Bez własnych chęci powielają błędy,‭ ‬których‭ ‬same‭ ‬padły ofiarami.

Fabuła‭ ‬jest mała realistyczna.‭ ‬Owszem, poszczególne sytuacje mogłyby się wydarzyć,‭ ‬ale ich połączenie jest‭ ‬już bardzo‭ ‬mocno naciągane.‭ ‬Za dużo tu zbiegów szczególnych okoliczności i szczególnych osobowości.‭ ‬Inną sprawą jest ukazanie świata wewnętrznego osób z dysfunkcyjnych rodzin.‭ ‬Trudno się jednak wypowiadać, nie mając w tej mierze podobnych doświadczeń.‭

‭J‬est to thriller,‭ ‬ale raczej nie dla koneserów.‭ ‬Nagromadzenie negatywnych obrazów i emocji nie wywołuje bowiem dreszczy.‭ ‬Szary,‭ ‬pozbawiony elementów pozytywnych świat nie oddaje złożoności rzeczywistości, w której jest miejsce na dobro i zło, choć to drugie potrafi być bardziej wyraziste i może wyraźnie dominować.‭ ‬Nadmierne gmatwanie fabuły też ma swoje dobre i złe strony.‭ ‬Po lekturze można mieć odczucie przesytu, nadmiernego komplikowania wszystkiego,‭ ‬co tylko‭ ‬było‭ ‬możliwe.‭ ‬Czasami „zbyt dużo" wcale nie znaczy „lepiej". Nasycenie książki wyłącznie negatywnymi obrazami i emocjami jest pójściem na skróty. Tak jest o wiele łatwiej. Trudniej jest pokazać złożoność człowieka i otaczającego go świata. Wpleść w stworzony przez siebie obraz trochę niebanalnego humoru, zmieniać atmosferę.