Srebrna kość. Tajemnice Kijowa

Historia młodego Samsona Kołeczki, mieszkającego w Kijowie doświadczanym mocno przez trwajacą rewolucję, wciągnęła mnie od pierwszych stron. Chłopak, którego poznajemy w momencie gdy na jego oczach z rąk Kozaków ginie ojciec, a on sam zostaje mocno okaleczony, zostaje sam. Pozostali członkowie jego rodziny zmarli wcześniej. Musi sobie od tej chwili poradzić z trudnymi warunkami życia, w jakich przyszło mu żyć. Utrudniony dostęp do żywności, opału, problemy z elektrycznością i trwająca w mieście rewolucja to tylko część jego problemów. Wkrótce poznaje Nadię, dzieki której nie czuje się aż tak samotny. Samson postanawia zostać milicjantem i odkrywa w sobie pewien dar, który własciwie zawdzięcza swojemu okaleczeniu. Bez odpowiedniego przeszkolenia próbuje na swój sposób rozwiązać zagadkę skradzionego srebra I tytułowej Srebrnej kości. Jego metody są oryginalne i bardzo inne od metod o jakich czytamy w kryminałach osadzonych w teraźniejszości. Idzie mu jednak zaskakująco dobrze.
Jest to I tom serii Tajemnice Kijowa. Drugi tom, "Serce za bezcen" wyszedł niedawno, co mnie osobiście bardzo cieszy ponieważ z ciekawością przeczytam co słychać u Samsona, jak potoczyły się jego dlaczego losy i kariera w milicji.

Spacer ulicami Kijowa w 1919 roku to nie lada wyzwanie. Przekonał się o tym dobitnie Samson Kołeczko, bohater „Srebrnej kości” autorstwa Andrija Kurkowa, wydanej nakładem Oficyny Literackiej Noir sur Blanc w przekładzie Agnieszki Matkowskiej. I choć w trakcie jednego z takich spacerów stracił ukochanego ojca i został pozbawiony ucha, to nie pozwolił spisać się na straty i udowodnił, że ma temu miastu do zaoferowania więcej niż mogłoby się wydawać.

Z zaciekawieniem podążałam tropem głównego bohatera naznaczonego cierpieniem psychicznym i fizycznym, który odważył się przeciwstawić złu. Trzymałam mocno kciuki za jego miłosne wybory i za śledztwo w sprawie tytułowej kości odlanej ze srebra, której właściciela usilnie poszukiwał. Jego rozwaga i niezłomność w dążeniu do celu okazały się na tyle imponujące, że wprost nie mogłam się oderwać od zmagań Samsona z czerwonoarmistami, lokalnym światkiem przestępczym i jednym, dosyć nietypowym, krawieckim zamówieniem.

Moje pierwsze czytelnicze spotkanie z literatura ukraińską okazało się wspaniałą podróżą za Naszą wschodnią granicę. Andrij Kurkow skutecznie przekonał mnie do tego, że warto wiązać wątki kryminalne i historyczne, by móc raz jeszcze poczuć klimat minionych czasów i chłonąć atmosferę miejsc, których dziś nie odnajdziemy już w topografii miasta nad Dnieprem. Zachwycona tym prozatorskim anturażem, z niecierpliwością będę wyczekiwała dalszych losów bohaterów „Srebrnej kości” w nadziei, że przed Nami jeszcze wiele wspólnych emocjonujących chwil.

Polecam „Srebrną kość” każdemu, kto lubi ów specyficzny klimat wschodniej literatury, w której człowiek co i rusz musi się mierzyć z przeciwnościami losu, a miasto, w którym żyje zdecydowanie mu tego nie ułatwia.

„Srebrna kość” to powieść detektywistyczna autorstwa ukraińskiego pisarza Andrija Kurkowa, która przyciągnęła moją uwagę ze względu na czas, w którym rozgrywa się fabuła. Uwielbiam zarówno kryminały, jak i powieści historyczne osadzone w okresie międzywojennym, dlatego z przyjemnością sięgnęłam po tę książkę.

Akcja powieści toczy się wczesną wiosną 1919 roku w Kijowie, który zmaga się z rewolucyjnym chaosem. Mimo że miastem rządzą bolszewicy, trudno im utrzymać porządek; warunki życia stają się coraz gorsze, brakuje opału, prądu, wody i żywności, a mieszkańcy Kijowa i okolic są narażeni na rabunki i napady, co często kończy się tragicznie.

W trakcie ulicznych walk ginie ojciec Samsona Kołeczki, a on sam zostaje pozbawiony jednego ucha. Młody mężczyzna zostaje sam w tym trudnym czasie. W toku niefortunnych zdarzeń dostaje propozycję i wstępuje do milicji. Choć początkowo praca śledczego sprawia mu trudności, dzięki intuicji i chęci niesienia pomocy zwykłym obywatelom czyni znaczące postępy. Przypadkiem trafia na intrygującą sprawę, która zmusza go do nieustannego działania i podążania za odkrywanymi tropami.

„Srebrna kość” to powieść, której intryga rozwija się w niespiesznym tempie, mimo to wciągnęła mnie od pierwszych stron. Nie przypominam sobie, abym kiedykolwiek miała do czynienia z tak interesującą i nietuzinkową fabułą.

Autor w sposób niezwykle realistyczny oddaje atmosferę rewolucyjnego Kijowa; przewracając kolejne strony, bez trudu możemy wyobrazić sobie wydarzenia, które rozgrywają się na kartach powieści. Andrij Kurków z niezwykłą precyzją kreśli losy głównego bohatera, a lekki i przyjemny styl pisania sprawił, że z łatwością zanurzyłam się w tej historii, z dużym zaangażowaniem kartkując kolejne strony.

„Srebrna kość” to bardzo udany początek cyklu powieści detektywistycznych, pełen zaskakujących zwrotów akcji, interesujących postaci, odrobiny ironii i magii. Z pewnością sięgnę po kolejne części tej serii. Polecam, szczególnie miłośnikom retro kryminałów.

Zastanawiałam się, jak przedstawić Wam „Srebrną kość” ukraińskiego autora Andrija Kurkowa, by oddać jej charakter i zachęcić Was do sięgnięcia do tę nietuzinkową powieść. Dlaczego okazało się to niełatwym zadaniem? Bo zdecydowanie wychodzi poza ramy gatunkowe. Z jednej strony można ją określić jako kryminał retro, historycznie osadzony w brutalnym, pełnym absurdów i chaosu porewolucyjnym Kijowie 1919 roku. Z drugiej z powodzeniem zaliczymy ją i do gatunku literatury pięknej z subtelnym elementem realizmu magicznego, który zaskakująco dopełnia fabułę.

Autor obdarza swojego, młodego, doświadczonego przez los bohatera, Samsona, nie tylko determinacją, wolą przetrwania i elastycznością w dostosowywaniu się do trudnych warunków, ale też sprytem. Chłopak potrafi myśleć i wyciągać wnioski, a co ważniejsze kieruje się wyniesionym z domu kodeksem moralnym, którego nie zmienia otaczająca go zewsząd śmierć, pasywność i egoizm. Budzi tym samym w czytelniku ogromną sympatię. Ale jeszcze większą ciekawość, bo zostając okaleczonym zyskuje niecodzienną, wręcz szpiegowską umiejętność.

Przedstawiony przez Autora świat jest surowy i brutalny, a wplatany w fabułę czarny humor i pełne absurdu sytuacje pogłębiają wrażenie jego groteskowości czyniąc go przekornie na wskroś prawdziwym. Doskonale oddana atmosfera rozpadającego się porządku, w którym jednostka musi znaleźć swoje miejsce i sens w otaczającym ją zewsząd chaosie zostaje wzmocniona poprzez przypadkowość przyjęcia niedoświadczonego Samsona do milicji w charakterze śledczego. Niespodziewanie jego często niekonwencjonalne metody śledcze i wynikające z niewiedzy decyzje zaczynają nabierać wagi, a nabyta specjalna umiejętność okazuje się cennym atutem.

To jednak nie prowadzone przez Samsona śledztwo, choć obnaża zaskakujące motywy, stanowi clou tej powieści, a ukazany w krzywym zwierciadle klimat ówczesnego Kijowa, w którym nie szokuje rekwirowanie mebli mieszkańców, dokwaterowanie czerwonoarmistów do ich mieszkań, losowa dostępność podstawowych dóbr i pensja, która „jest dobra, tylko jej nie wypłacają". Wyobraźnię wspomaga dodatkowo dołączona do książki mapa Kijowa pozwalając i nam przemykać niebezpiecznymi, pozbawionymi światła latarni ulicami.

To moje pierwsze, ale już wiem, że nie ostatnie spotkanie z twórczością Autora, bo choć w żadnej mierze nie przyrównałabym Samsona do Sherlocka Holmesa, to tę powieść pochłonęłam w mgnieniu oka. Krótkie rozdziały, żywe dialogi i zwięzła narracja doskonale oddały dynamikę zdarzeń, a wspomniany element realizmu magicznego, który urzekł mnie najbardziej, nadał historii unikatowego charakteru.

Przyjemnie czyta mi się powieści Andrija Kurkowa - zarówno historie przez niego tworzone, jak i jego bohaterowie mają w sobie swoistą poczciwość, która pozwala mi odpocząć podczas lektury, a jednocześnie nie czuję się skonsternowany infantylnością fabuły. Lubię sposób, w jaki autor obchodzi się ze światem przedstawionym, pełny czułości dla postaci i miejsc. Choć rzadko sięgam po typowe powieści detektywistyczne, Srebrna kość dała mi sporo frajdy - pewnie dlatego, że nie jest typowym kryminałem.

Książka stanowi pierwszy tom cyklu zatytułowanego Tajemnice Kijowa, a jej akcja toczy się na początku 1919 roku. Stolica Ukrainy w pierwszych latach po rewolucji zostaje przedstawiona jako miejsce pełne niepokoju, gdzie władza bolszewicka nadal nie może się czuć pewnie z uwagi na działające w okolicy oddziały kozackie oraz białych, którzy nie złożyli jeszcze broni. Na dodatek część czerwonoarmistów także patrzy na własny zysk zamiast pożytek mas pracujących. Administracja państwowa i służby tworzą się na nowo, miasto nie przypomina dobrze funkcjonującego organizmu, a bardziej drgające konwulsyjnie poucinane kończyny. Ludzie starają się przetrwać kolejną trudną zimę, oszczędzając opał i żywność, żeby tylko nie brakło, a po ulicach przechadzają się głównie za dnia, by nie zostać napadniętymi. Właśnie podczas tragicznego w skutkach kozackiego ataku spotykamy głównego bohatera powieści, Samsona Kołeczkę, który w trakcie starcia traci ojca oraz ucho. Nieoczekiwany splot zdarzeń spowoduje, że młody człowiek rozpocznie służbę jako funkcjonariusz milicji. Bohater będzie musiał nie tylko tropić wrogów ustroju ludowego, ale także spróbować rozwiązać zagadkę tytułowej srebrnej kości.

Kurkow po raz kolejny daje się poznać jako pisarz, który ma talent do tworzenia dających się lubić postaci: nieustępliwy i całkiem bystry Kołeczko, jego sympatia - wierząca w obietnice nowego, lepszego jutra Nadia, dobrotliwy doktor Watruchin, wykazujący niepokojące oznaki pracoholizmu Najden, a także paru charakterystych milicjantów. Wszyscy oni składają się na ciekawą galerię bohaterów, którzy wpływają na pozytywny odbiór książki. Osadzenie historii w czasie porewolucyjnym pozwala czytelnikowi poznać dawny Kijów wraz z jego jasnymi i ciemnymi stronami; zagłębienie się w rzadko uczęszczane uliczki, pozbawione światła latarni z powodu przerw w dostawach prądu, wejście do stołówek pracowniczych podających potrawy w pierwszej kolejności pożywne, a czasami może smaczne, odwiedzanie domów mieszkańców miasta o różnym statusie majątkowym - wszystko to buduje wiarygodność narratora i świata przedstawionego. Dzięki temu lektura Srebrnej kości zdała mi się interesująca, gdyż stanowi opowieść nie tylko milicyjną, ale także historyczną. Porównania do Marka Krajewskiego mogłyby się okazać mylne, bo obu autorów łączy wybór konwencji kryminału historycznego, jednak opowieść o Samsonie Kołeczce jest zdecydowanie mniej brutalna i bezwzględnie realistyczna od losów Edwarda Popielskiego czy Eberharda Mocka.

Srebrna kość dla mnie okazała się książką, która czytała się sama; wspaniała na podróż czy długi wieczór. Czytalność prozy to zasługa nie tylko Kurkowa, ale także autorki polskiego przekładu, Agnieszki Matkowskiej. Będę czekał na kolejne części przygód Samsona Kołeczki, które teraz stanowiły dla mnie przyjemną odskocznię od trudniejszych historii.

Kryminał historyczno-absurdalny to chyba najlepsze określenie dla "Srebrnej kości" Andrija Kurkowa, która jest pierwszym tomem serii nazwanej Tajemnice Kijowa. Historia toczy się wczesną wiosną 1919 roku w Kijowie, kiedy to wcale na ulicach nie jest bezpiecznie - trwa rewolucja bolszewicka, czerwonoarmiści przepychają się z kozakami, padają przypadkowe ofiary. I jedną z nich, pośrednio, staje się młody Samson, który nagle zostaje sam, bez rodziny. Miał być elektrykiem, a nagle zostaje milicjantem. To postać tak komicznie nieporadna, że wszystkie te wpadki, przypadki i dziwne sytuacje, które mu się zdarzają, nikogo dziwić nie będą. To on prowadzi śledztwo kryminalne i ma w nim do dyspozycji pewne środki, których nikt inny mieć nie może... Bo jak jego imiennik biblijny, Samson też ma siłę, tylko nieco bardziej... detektywistyczną ;) Sama zagadka kryminalna jest dobrym spoiwem, ale też nie dominuje nad historią - tutaj najważniejszy jest po prostu absurd życia codziennego. Kurkow z niesamowitą lekkością pióra obrazuje nam jak w tamtych czasach życie zmieniało się z dnia na dzień, jak nic nie było pewne, a o wszystkie dobra (nawet swoje) trzeba było nieustannie walczyć. Ale przecież żyć było trzeba, żyć i doświadczać, a że główny bohater jest człowiekiem młodym, to doświadczeń musi jeszcze nazbierać wiele. Historia toczy się tempem przyjemnym, niespiesznym, ale postacie są mocno ekspresyjne - widać to przede wszystkim w samym zapisie dialogów. Na pewno jest to coś niebanalnego na rynku kryminalnym, coś do czego na pewno będę chciała wrócić, gdy pojawi się tom drugi przygód Samsona.