Historia spisana atramentem

„Historia spisana atramentem” Marii Ulatowskiej i Jacka Skowrońskiego jest pierwszym tomem cyklu pod tym samym tytułem. Jest to powieść obyczajowa z wątkiem romansowym.

Książka jest fabularyzowaną historią życia dziadka Marii Ulatowskiej i została napisana na podstawie jego pamiętnika. O autentyczności tegoż pamiętnika i całej historii świadczą jego fragmenty w wersji oryginalnej zamieszczone w powieści oraz fotografie rodzinne znajdujące się na jej końcu.

Fabuła poprowadzona jest w dwóch płaszczyznach czasowych – współczesnej i historycznej (koniec XIX wieku i początek XX), a opisywane wydarzenia przeplatają się.
W płaszczyźnie historycznej na początek poznajemy pewnego 10-letniego chłopca, Czesia, który ucieka z domu z obawy przed laniem i kilka dni spędza u pewnego małżeństwa pod Augustowem, kilka kilometrów od domu, poznając dwójkę rodzeństwa w zbliżonym do jego wielu. W czasach współczesnych do domku letniskowego pary pisarzy Matyldy (jej pierwowzorem jest sama Ulatowska) i Janusza ktoś podrzuca pamiętnik. Nie wiadomo jak tam trafił, ale dane autora jednoznacznie wskazują na jego pokrewieństwo z Matyldą. Para postanawia wykorzystać pamiętnik do napisania kolejnej książki. Tymczasem 17-letni już Czesław decyduje się na kontunuowanie nauki w żytomierskim seminarium duchownym motywowany darmową nauką oraz chęcią opuszczenia domu i zapewnienia sobie w przyszłości stabilnej pozycji społeczno-ekonomicznej. Po jego ukończeniu trafia nas swój pierwszy wikariat w posiadłości Radziwiłłów w Ołyce na Wołyniu. Tutaj wpada mu do ręki tajemnicza szkatułka, której zawartość jest bardzo cenna i którą ksiądz Czesław postanawia ukryć dla potomków. Pisarze po odczytaniu tej informacji postanawiają odszukać tę szkatułkę odwiedzając miejsca pobytu dziadka. Następnie Czesław Cesarz otrzymuje skierowanie na kolejną parafię. Mimo, że cieszy się poważeniem społecznym i ma stabilną sytuację materialną czuje się samotny. Z pomocą swojej siostry Ludmiła Czesław odnawia znajomość z Marią, którą poznał jako 10-letni uciekinier. Znajomość ta szybko przeradza się w uczucie, rozpoczyna się wieloletni romans księdza Czesława Cesarza z Marią Pomian-Wężycką. Miłość ta mocno zaburza życie obojga, doprowadza do wielu perypetii i nieprzewidzianych wydarzeń, których jesteśmy świadkami. Czesław zmienia miejsca pobytu posyłany przez władze kościelne na różne parafie, a Maria podąża za nim. W czasach współczesnych Matylda i Janusz podróżują śladami dziadka Czesława odwiedzając miejsca z jego pamiętnika w poszukiwaniu śladów szkatułki.

Jakie blaski i cienie towarzyszyły miłości księdza katolickiego żyjącego w I połowie XX wieku i ubogiej szlachcianki oraz czy wnuczce księdza udało się odnaleźć szkatułkę dowiecie się sięgając po powieść.

„Historia spisana atramentem” pod względem samej fabuły jest ciekawa, pokazuje sytuację dwojga ludzi, którzy znaleźli się w nietypowej sytuacji społecznej. Młody ksiądz, który nie ma środków, aby rozpocząć nowe życie z kobietą poza kościołem, a bardzo by tego chciał. Z drugiej strony kobieta zakochana w księdzu, ale sama bez majątku i bez możliwości uzyskania jakiegoś dochodu. Do tego ostracyzm społeczny, potępienie ich związku przez otoczenie i zwierzchników księdza, bo nazbyt się z nim afiszują. Czytelnicy mają okazję zobaczyć trudności z jakimi muszą się mierzyć oboje. Ta sytuacja przypomina każdy mezalians, kiedy dwoje ludzi chce być razem wbrew regułom społecznym.

Motywy miłości księdza do kobiety i celibatu oraz dylematów moralnych z tym związanych, mimo że nie są oryginalne, nieodmiennie budzą ciekawość czytelników zainteresowanych sposobem ich ujęcia przez autorów. W początkowej części książki bardzo ciekawie przedstawiono genezę rozwoju zakazanego uczucia. Od początku pobytu w seminarium Czesław ma problem ze zrozumieniem idei celibatu. Po wyświeceniu młody ksiądz jest szanowany i poważany, ma zapewnioną stabilność materialną, ale czegoś mu brakuje. Uczucie do Marii początkowo zupełnie platoniczne zapełnia pustkę, którą odczuwa. Ale też burzy pewien spokój dotychczasowego życia, narażając go na potępienie ze strony wielu osób i konsekwencje ze strony zwierzchników. Z kolei Maria od dzieciństwa zafascynowana była Czesławem i przez lata idealizowała jego osobę. Miłość była konsekwencją tego idealizowania.

Czesław jest dość oryginalną postacią. Jest on dominujący i apodyktyczny, przekonany o swojej wartości, ma poczucie bycia lepszym od innych ludzi. Częściowo wynika to z jego osobowości, ale na takie myślenie wpłynęły także przekonania wpajane klerykom w seminarium oraz estyma jaką cieszy się każda osoba duchowna w społeczeństwie. Próby zrzucenia sutanny i problemy ze znalezieniem pracy uświadamiają mu, że jego jedyną wartością jest bycie księdzem. Jak pogodzić bycie księdzem i bycie z ukochaną kobietą? Maria z kolei jest typową kobietą z tego okresu, posłuszną i podporządkowaną mężczyźnie, oczekującą od niego podejmowania decyzji, otoczenia jej opieką i zapewnienia życia na pewnym poziomie materialnym. Zarówno Czesław jak i Maria nie wzbudzili we mnie sympatii. Postawa życiowa i cechy charakteru księdza, jego niezdecydowanie, zwodzenie Marii przez bardzo długi czas, obietnice bez pokrycia, impulsywność w postępowaniu budziły we mnie irytację i złość. Podobnie jak uległość i podporządkowanie panny Pomian-Wężyckiej.

Wątek szukania skarbu ukrytego przez dziadka, który dzieje się w teraźniejszości wydaje mi się nazbyt rozciągnięty w czasie, zwłaszcza w kontekście ostatecznego rozwiązania. Sprawozdania z podróży Matyldy i Janusza mimo, że ciekawe, były na ogół opisami odwiedzanych miejsc niewiele wnoszącymi do samej fabuły. Postacie Matyldy i Janusza były dla mnie mało wyraziste i nie zapadały w pamięć.

To co było dla mnie ciekawe to tło wydarzeń z udziałem bohaterów, opisy miejsc i zachowań ich mieszkańców, relacje społeczne. I to zarówno w płaszczyźnie historycznej jak i współczesnej. Postępowanie Kościoła wobec osób łamiących celibat nie zaskakiwało, bo wygląda podobnie do tej pory. Pobłażanie Czesławowi, przenoszenie go, napominanie zamiast zdecydowanych kroków podtrzymywały jego naiwną wiarę, że możliwe jest podwójne życie – jako ksiądz i jako partner Marii.
Realizmu historycznego dodawała stylizacja języka w rozdziałach opowiadających o przeszłości, szczególnie w dialogach. O prawdziwości historii miały świadczyć fragmenty z pamiętnika. Ale wprowadzono je do tekstu przy pomocy czcionki, która utrudniała mnie osobiście utrudniała ich odczytanie, co wywoływało moją irytację.

Analizując wszystkie elementy trudno mi jednoznacznie ocenić książkę. Jest ona napisana poprawnie, fabuła szczególnie w płaszczyźnie historycznej zaciekawia, są zwroty akcji, napięcie, ale mnie osobiście trudno było wczuć się w emocje bohaterów i poczuć dramatyzm ich sytuacji. Ich problemy budziły we mnie rozbawienie, bo przy ich postawie życiowej były one naturalne i przewidywalne. Jednak chociaż niektóre fragmenty dłużyły mi się, a postacie często irytowały, to dałam się wciągnąć w śledzenie losów bohaterów. Myślę więc, że musicie sami sięgnąć po „Historię spisaną atramentem”, żeby ocenić, czy warto poświecić czas na jej lekturę.

Książka z Klubu Recenzenta serwisu nakanapie.pl.

Informacje dodatkowe o Historia spisana atramentem:

Wydawnictwo: Prószyński i S-ka
Data wydania: 2016-10-11
Kategoria: Literatura piękna
ISBN: 978-83-8069-469-9
Liczba stron: 420
Dodał/a opinię: EMOL