Rozdzieleni przez los

Rodzinne wspomnienie stało się kanwą kolejnej powieści Małgorzaty Manelskiej pod tytułem „Rozdzieleni przez los”. Jednym z wątków w powieści jest historia kalekiej dziewczynki zamordowanej wraz z około 500 innymi chorymi i kalekimi osobami przez Niemców 12 lutego 1940 roku na Wąskim Lesie pod Sewerynowem w okolicach Makowa Mazowieckiego. I choć w powieści jest wiele poruszających wojennych dramatów, to ten wywarł na mnie największe wrażenie.

Niewielki, bo liczący około 7 tysięcy mieszkańców, z czego blisko połowę stanowią Żydzi, Maków Mazowiecki i jego okolice, jest głównym miejscem rozgrywających się na kartach powieści wydarzeń. Czas akcji to lata 1938-1945. Głównym motywem powieści jest miłość między dwojgiem młodych ludzi Polakiem Władkiem Przybyszewskim i Żydówką Marią Chajtówną. Ich plany wspólnego życia roztrzaskały spadające we wrześniu 1939 roku bomby, a niemiecka okupacja rozdzieliła ich na długie lata. Każde z nich przeżywało wojenne dramaty osobno. On jako przymusowy robotnik w gospodarstwie rolnym w Prusach Wschodnich, ona długi czas w Makowie Mazowieckim, a potem jako uciekinierka z getta ukrywając się w różnych miejscach. Drugoplanowymi bohaterami powieści są pozostali członkowie obu rodzin. Poprzez opowiadaną historię pisarka pokazuje nam życie ludności cywilnej pod niemiecką okupacją w niewielkiej społeczności lokalnej. W międzywojennej Polsce Żydzi stanowi 10 % ludności, ale w wielu miastach, jak w opisywanym Makowie, ich odsetek był wyższy. W związku z tym działania nazistów wobec tej nacji na tym obszarze były bardzo widoczne, co widzimy także w powieści.

Historia snuje się niespiesznie, bardzo realistycznie ukazując ludzkie dramaty związane z tamtym czasem. Razem z bohaterami przeżywamy towarzyszące im codziennie niepewność, strach o życie swoje i bliskich, tęsknotę, ból, śmierć najbliższych. Pojawiają się typowe dla wojennego czasu dylematy moralne i trudne wybory. Okupacja była dla wielu ludzi czasem próby ich człowieczeństwa, nierzadko stawiając ich przez trudnymi wyborami. Ten okres obnażył w ludziach wiele cech charakteru, pokazał jacy są naprawdę, jak bardzo są ludźmi. Widać to na przykład w sposobie traktowania Władka przez członków rodziny Mazurków, u których mężczyzna pracował. A także w stosunku Polaków do Żydów podczas ich szykanowania, funkcjonowania getta czy ukrywania się Marii.

Bohaterowie powieści są starannie wykreowani, z dbałością o odtworzenie wyglądu zewnętrznego, cech charakteru i zachowania. Ich przeżycia i emocje są ukazane z empatią i realizmem. Ponieważ książka jest obszerna i liczy ponad 500 stron mamy czas zżyć się z rodziną Przybyszewskich i Chajatów. Wszyscy stają się dla nas kimś bliskim i realnym, zapadającym w pamięć. Moją sympatię wzbudziła główna bohaterka i jej siostra, które stają przed licznymi wyzwaniami testującymi ich siłę wewnętrzną, odwagę i hart ducha.  Wiele osób w ich sytuacji złamałoby się, ale one wyszły z tych prób zwycięsko i przetrwały wiele bardzo ciężkich, dramatycznych chwil. Ogromną rolę w powieści odgrywa motyw miłości, romantyczne uczucie między dwojgiem ludzi, która pozwoliło głównym bohaterom przetrwać najtrudniejsze chwile i wzmacniało w chwilach słabości i zwątpienia. Bardzo pięknie autorka pokazała także wątek matczynej miłości widoczny w poświeceniu się Estery Chajat czy Sary Berkowicz, a także w bólu Zofii Przybyszewskiej po starcie córki.

Czytanie zaangażowało mnie emocjonalnie. Książkę czytałam ze wzruszeniem śledząc losy bohaterów, chwilami drżąc o ich życie. Powieść obfituje w wiele głęboko emocjonalnych i wzruszających wątków, jej akcja pełna jest osobistych dramatów w obu rodzinach, chwil grozy i napięcia, kiedy ważą się ich losy. Bardzo empatycznie, realistycznie i z wrażliwością pokazane zostały epizody depresji, kiedy rozpadł się świat Estery Chajat czy Zofii Przybyszewskiej. Zakończenie, kiedy spotykamy naszych bohaterów po wielu latach jest pięknym domknięciem opowiadanej historii i pokazuje nam jak potoczyły się ich powojenne losy.

Pisarka pisze ładną, staranną polszczyzną dbając zachowanie realiów czasu i miejsc. Plastycznie odtworzone obrazy rzeczywistości w jakich przyszło im żyć z łatwością przenoszą nas w opisywany przez autorkę czas i miejsce. Narracja prowadzona jest w trzeciej osobie, naprzemiennie i chronologicznie ukazuje życie wszystkich postaci powieści.

Mimo, że motyw wojny jest częstym tematem poruszanym w literaturze za każdym razem udaje się autorom odnaleźć taki obszar, który mnie osobiście wyda się ciekawy i zaangażuje emocjonalnie. Może dlatego, że prawie w każdej rodzinie pozostało wspomnienie jakiejś straty, a każde miasto i miasteczko ma swoją bolesną, często tragiczną historię z nią związaną. Książki są hołdem pamięci ofiar danego miejsca. Także w „Rozdzielonych przez los” autorka przypomina czytelnikom o konkretnym wydarzeniu historycznym związanym z okresem okupacji niemieckiej. Ale także pokazuje różne postawy ludzi, wobec tego, co działo się podczas wojny szczególnie jeśli chodzi o eksterminację Żydów w naszym kraju. Przez wiele lat przedstawiciele obu narodów żyli w Polsce obok siebie, ale polityka antysemicka nazistów wyzwoliła w Polakach różne zachowania. Rodzi się refleksja dotycząca tego jak łatwo podsycić antagonizmy narodowościowe. Literatura z motywem wojny zwraca uwagę na dwoistość ludzkiej natury. Dobre czasy wyzwalają w ludziach dobro, złe mogą ujawnić mroczne strony.

Jeśli jesteście gotowi na kolejną książkę opisująca okres II wojny światowej, to polecam „Rozdzielonych przez los”, bo znajdziecie tu dobrze napisaną, ciekawą historię, która zaangażuje was emocjonalnie i zostawi z słodko-gorzką refleksją o tamtych czasach i ludzkiej naturze, ale też pokaże, jak ogromną siłę niesie ze sobą prawdziwa miłość.

Informacje dodatkowe o Rozdzieleni przez los:

Wydawnictwo: Filia
Data wydania: 2025-05-14
Kategoria: Obyczajowe
ISBN: 9788384022368
Liczba stron: 488
Dodał/a opinię: EMOL

Tagi: Literatura obyczajowo-rodzinna