Recenzja książki: Najmądrzejszy. Biografia Sokratesa

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Choć Sokrates nie pozostawił po sobie żadnych pism, do dziś uważany jest za największego filozofa starożytności. Dlaczego? O tym, że nie nadano mu tak ważnego tytułu bez powodu, świadczy treść książki Najmądrzejszy. Biografia Sokratesa, doceniając mędrca za wkład, jaki pozostawił w kształtowaniu myśli filozoficznej.

Stanowiąc całościową wizję biografii greckiego myśliciela, treść Najmądrzejszego opisuje (na podstawie analizy szczątkowych tekstów źródłowych: spostrzeżenia ówczesnych Ateńczyków, przemyślenia wielu innych filozofów, wypowiedzi samego Sokratesa) jego życie oraz intelektualny rozwój w kontekście zmieniających się czasów. Dzięki zachowanej przez Krzysztofa Łapińskiego chronologii, czytelnik ma okazję poznać koleje losu Sokratesa: bogate w szczegóły rozdziały (wczesne lata, relacje z sofistami, kształtowanie się własnej perspektywy filozoficznej, troska o duszę własną i Ateńczyków, osobiste odniesienia do życia, proces, śmierć) rekonstruują etapy odzwierciedlające całokształt dokonań Sokratesa, z czego wyłania się wizerunek człowieka nie tylko przedkładającego ascetykę nad wygody codzienności, ale również – jak wynika z analizy pism innych myślicieli – wywrotowego dziwaka (Arystofanes), dociekliwego rozmówcy (Platon), porządnego obywatela (Ksenofont) oraz skrupulatnego logika (Arystoteles). Chociaż charyzmatyczny Sokrates wywoływał wśród Greków jego czasów skrajnie różne emocje, uważany był równocześnie za bez sprzeczki księcia filozofów.

Publikacja Wydawnictwa Agora, stanowiąc znakomite studium przypadku, ukazuje Sokratesa na tle współczesnych mu wydarzeń, w odniesieniu do kultury i polityki ateńskiej oraz w otoczeniu ludzi jego czasów; przedstawia go jako człowieka żyjącego w mieście pełnym artystów, myślicieli i polityków (wyjątkowo wymagające intelektualnie środowisko). W obszerne rozważania dotyczące głównego sensu filozoficznej działalności Sokratesa autor sprawnie wplótł uniwersalne przesłania etyczne, zapatrywania presokratyków, sokratyków oraz sofistów, opisy dotyczące relacji Sokratesa z żoną, przyjaciółmi, naśladowcami i rywalami. Kontekst ówczesnych czasów rozjaśniają przytoczone przez Łapińskiego fakty historyczne, daty, imiona i nazwiska, nazwy, bitwy, polityczne zawieruchy, zwycięstwa oraz porażki, zderzenia marzeń z rzeczywistością. Są ateńskie tradycje, procedury, rekonstrukcje, opowieści, wyjaśnienia (również krytyczne), interesujące rozwinięcia myśli, dialogi, anegdoty, plotki, fragmenty utworów antycznych, a także używane wielokrotnie zwroty być może, prawdopodobnie, czy niewykluczone (liczne wątpliwości wynikają z teorii oraz hipotez, których nie brak w tekstach antycznych i literaturze naukowej). Dzięki zamieszczonym na początku książki Wiadomościom z Delf czytelnik cofa się do czasów sprzed 2500 lat, kiedy to Chajrefont od wyroczni usłyszał, że nikt nie jest mądrzejszy od Sokratesa, co uzasadnia nie tylko postawę ówczesnych Ateńczyków (uczcili go posągiem z brązu), ale również współczesnych filozofów (do dnia dzisiejszego zachowane są jego rzeźbiarskie wizerunki, głoszone przez niego idee wpływają na debatę nad dobrem i złem w różnych społecznych obszarach). Całość uzupełniają przypisy dolne, bibliografia, kalendarium wydarzeń oraz indeks osób (bez postaci mitologicznych i literackich).

Czy książka Najmądrzejszy. Biografia Sokratesa warta jest uwagi? Dokonując reorientacji zainteresowań filozoficznych, Sokrates udowodnił, że stosowane przez niego postawy mogą być inspiracją w wielu sferach życia.

Tagi: biografie