Recenzja książki: Sekretny pokój w Auschwitz

Recenzuje: Zosia Czyńska

Czy w piekle obozów koncentracyjnych, założonych podczas II wojny światowej na ziemiach polskich, istniały miejsca, w których za cenę pozbawienia ostatniego dowodu człowieczeństwa można było przetrwać?

Do 1945 roku III Rzesza zorganizowała na terenie Niemiec i krajów okupowanych 12 tysięcy obozów koncentracyjnych, w których śmierć poniosło 11 milionów ludzi. Zostali zagłodzeni, zagazowani, rozstrzelani, zamęczeni, ginęli w wyniku okrutnych eksperymentów medycznych i z powodu sadyzmu strażników. Do dziś za tę zbrodnię wielu winnych nigdy nie poniosło kary, co więcej, są na świecie ludzie, którzy starają się zaprzeczać istnieniu obozów lub umniejszać ich potworność. Powieść Steve’a Matthewsa, człowieka, który zbadał dramat Holokaustu, jest ważnym głosem w dyskusji, jak daleko może się posunąć człowiek, aby upodlić, odczłowieczyć i zniszczyć drugiego człowieka, kierując się chciwością, podłością, a może jedynie bezkarnością w popełnianiu zbrodni.

Sekretny pokój w Auschwitz to przejmująca historia, będąca wspomnieniem Anny Burczyk, która podejmuje pracę jako wolontariuszka w amerykańskim domu spokojnej starości. Wśród pensjonariuszy ośrodka pojawia się Paweł Michalik, mężczyzna o pseudonimie Polak. Pozornie to jeszcze jeden opryskliwy i nieuprzejmy staruszek, którego życie zawiodło do miejsca, w którym nie chciał się znaleźć. Jednak jest w nim coś, co niepokoi Annę, coś, co przywołuje straszliwe wspomnienia. Nieuprzejmy pensjonariusz nagle staje się łącznikiem z przeszłością, o której Anna wolałaby zapomnieć.

Książka Matthewsa jest opowieścią o jednym z najbardziej odrażających pomysłów twórców obozów zagłady. W 1943 r. w Auschwitz otworzono dom publiczny dla więźniów, których „wynagradzano” w ten sposób za dodatkową pracę. Przyjmuje się, że domy publiczne funkcjonowały w dziesięciu obozach koncentracyjnych, w każdym z nich stosowano podobną procedurę „naboru” kobiet do „pracy" w nich i zasad korzystania z ich usług.

Inicjatorem tego zjawiska był Oswald Pohl, niemiecki zarządca nazistowskich obozów koncentracyjnych. Jako protegowany Himmlera starał się o taki „rozwój” kacetów, aby przynosiły Rzeszy jak najwięcej zysków. To on wpadł na ten koszmarny pomysł, aby w obozach istniały domy publiczne. Przetrzymywano tam zdrowe, ładne i czasami wysterylizowane kobiety, których jedynym zadaniem było świadczenie usług seksualnych więźniom. Każda z nich musiała być codziennie do dyspozycji około piętnastu mężczyzn. Dostawały za to lepsze jedzenie, ubranie, nie musiały wychodzić do pracy z innymi więźniarkami. Pozornie ich życie było łatwiejsze – lecz tylko pozornie. Naprawdę umierały bardzo szybko, a to w wyniku chorób, a to w wyniku przemęczenia. Niezdatne do dalszej „pracy” były wysyłane do krematorium.

Steve Matthews ukazuje koszmar obozu, w którym ludzkie życie nie miało najmniejszego znaczenia. Będąc jedynie trybikiem w koszmarnym procesie eksterminacji i eksploatacji podbitej przez nazistów ludności Europy, Anna doświadczyła koszmaru, który na zawsze zmienił jej psychikę.

Temat obozowych domów publicznych, zwanych puffami, nie był szeroko komentowany przez badaczy Holokaustu. Pisał o nich Tadeusz Borowski, który sam zaznał koszmaru Auschwitz i Dachau. Jednak faktem jest, że większość obozowej dokumentacji, która traktowała o tym haniebnym procederze, zniszczyli Niemcy, zanim ewakuowali obóz. Wiadomo jednak, że w puffach nie zatrudniano Żydówek, a kontakty były możliwe jedynie z zachowaniem czystości rasowej. Te kobiety, które przetrwały obóz i wojnę, długo potem zmagały się z obciążeniami natury psychicznej i ze społecznym ostracyzmem. Przez lata temat był pomijany, a więźniarki, które trafiły do obozowego burdelu, obarczano winą za zgodę na udział w tym procederze.

Książka Sekretny pokój w Auschwitz ponownie otwiera dyskusję nad tragedią więźniów, tragedią kobiet, podczas II wojny światowej. Ukazuje różne oblicza bestialstwa nazistów i zło, którego nie sposób zatrzeć. Wywołuje refleksję nad przemocą, jakiej wciąż doświadczamy, szczególnie w kontekście ostatnich wydarzeń na świecie, pokazując, że niektóre metody są wciąż aktualne, a skłonność ludzi do czynienia zła nie słabnie.

Bardzo polecam.

Tagi: Historia wojna