Wrony
Petra Dvořáková

Pedras Dvorakowa uchodzi nie tylko w swoim kraju, ale również za granicą za bardzo ważną pisarkę oraz scenarzystkę, poruszającą w swoich tekstach wiele współczesnych problemów społecznych. Dużo miejsca w swoich tekstach poświęca również funkcjonowaniu rodziny, także tej dysfunkcyjnej.

Zdobywczyni prestiżowej nagrody Magnesia Litera. Nie zawsze pracowała zgodnie ze zdobytym wykształceniem – kończyła kierunek filozoficzny na Uniwersytecie Masaryka w Brnie.

W swoim tekście pt. „Wrony” porusza wiele ważnych społecznie tematów. Opisując życie rodziny składającej się z matki – bibliotekarki,  ojca – który do końca nie wiadomo, gdzie pracuje, oraz dwóch córek Kasieńki – starszej,  Basi – młodszej pokazuje jak funkcjonuje dysfunkcyjna rodzina, jakie jest jej miejsce w społeczeństwie oraz jak niewielkie wpływ maja obcy ludzie – w tym nauczyciele, na to, co się dzieje w domu.

Z jednej strony obserwujemy cykl życia wrony; od momentu, kiedy zbiera patyczki i inne materiały na budowę gniazda, przybycie samca, proces przyciskania się do siebie,  narodziny dzieci, ich pierwsze nieśmiałe próby lotu. A na końcu opuszczenie gniazda.

Z drugiej strony obserwujemy powolne rozpadanie na pozór dobrze funkcjonującej rodziny. Oboje rodzice mają pracę, a dzieci codziennie uczęszczają do szkoły, przynosząc z niej dobre stopnie. Wiadomo, że zdarzają im się mniejsze, lub większe potknięcia, ale na ogół nauczyciele nie mają się do czego przyczepić. Nauczyciele w szkole wprawdzie od czasu do czasu dostrzegają drobne sygnały, świadczące o tym, że coś z pewnością jest nie w porządku, ale albo próbują straszyć matkę dzieci opieką społeczną, albo „dają się przekonać”, że w domu ich wychowanki nie dzieje się nic złego.

Kobieta, co bez trudu da się dostrzec od początku, jest despotką. Wszystko musi być zrobione dokładnie tak, jak sobie życzy. Jeśli nie, próbuje rozwiązać problem krzykiem i „napuszczaniem „ własnego męża na młodszą córkę. Jest też naiwna, bo nie od dziś wiadomo, że ludzie koloryzują, zwłaszcza jeśli chodzi o własne rodziny, chcąc wypaść korzystniej w oczach innych ludzi. Tymczasem kobieta wierzy, że u innych jest tak idealnie (nasłuchała się takich historyjek w pracy)  i sama chce zaprowadzić takie porządki, żeby u niej było podobnie. Wydaje się, że lubi swoją pracę, choć szefowa jest bardzo podobną do niej despotką. Przeszkadza jej zachowanie pani kierownik, ale w domu zachowuje się dokładnie tak samo.

Kiedy przez kilka dni jej nie ma, bo wyjeżdża na szkolenie, w domu jest dużo przyjemniej i spokojniej.

Jej mąż, Wacław, kiedy przychodzi z pracy, chce mieć tylko święty spokój i od razu zalega na kanapie. Nic go nie interesuje. Nie jest ciekaw, jak radzą sobie w szkole jego córki. Jednocześnie, gdy jego żona krzykiem zmusza go do działania, mocno bije po pupie młodszą córkę. Tylko raz próbuje przeciwstawić się żonie i zamiast zbić córkę, wychodzi na tak długo, aż wszyscy zasną. Długotorowo jest to jednak mało skuteczne. Zaczyna się również niebezpiecznie zachowywać w stosunku do swojej młodszej córki;  dotyka ją w intymnych miejscach, wchodzi do łazienki bez pukania, kiedy córka się kąpie i leje ją po gołej pupie, albo „mizia ją tak, jak mamę”.

Kasieńka – starsza córka – wydaje się być wzorem cnót. Często dokucza młodszej, ale są i takie dni, kiedy obie świetnie się bawią. Jest przeciwieństwem młodszej siostry – jest bardzo porządna i zawsze chętna do pomocy. Nigdy nie trzeba jej o nic prosić.  Zawsze robi to, co trzeba. Zachowaniem zaczyna przypominać nieco swoją mamę, zwłaszcza w chwili, kiedy fuczy na siostrę albo na nią donosi.  Ma talent plastyczny, ale nie tak wielki jak siostra. Z tego powodu  też jej  dokucza.

Basia – młodsza siostra – wydaje się być główna bohaterka tej opowieści. Bardzo utalentowana, ale zamknięta w sobie dziewczynka, która wyraża swoje uczucia i emocje poprzez sztukę, w tym przypadku obrazy. Nie potrafi funkcjonować we własnym domu. Ciągle ma obawy – nie bezpodstawne – że za chwilę ktoś na nią nakrzyczy albo dostanie tęgie lanie od taty. Jej matka traktuje ją zupełnie inaczej, niż starszą córkę, jest mniej wyrozumiała, bardziej stanowcza, wymagająca oraz wybuchowa. Basia nie umie z nią spokojnie rozmawiać.  Kiedy tylko zaczynają ze sobą mówić, od razu wybucha jakaś awantura albo choćby sprzeczka. Matka nie rozumie Basi, ani jej talentu plastycznego. Ciągle podkreśla dobrość, posłuszeństwo i wyjątkowość Kasi.  Basia ciągle denerwuje matkę swoim zachowaniem, choć w gruncie rzeczy nie robi nic złego.

To ona obserwuje rodzinę wron ze swojego okna, powoli zaczynając się w jedną z nich zmieniać.

Autorka pozwala się wypowiedzieć kilki swoim postaciom. Dzięki temu niemal każdej sytuacji możemy się przyjrzeć więcej, niż z jednej strony, co pozwala nam na szersze przyjrzenie się temu całemu zjawisku, tym złym rzeczom, które dzieją się w tym domu. A dzieje się ich naprawdę mnóstwo. Odnoszę wrażenie, że autorka nie odkryła przed czytelnikami wszystkich kart. Być może chciała, żeby niektóre rzecz zostały niedopowiedziane. Osnute tajemnicą.

Ta historia również pokazuje, jak małą siłę przebicia ma szkoła. Nie tylko w Polsce, jak i za granicą. Jak nie potrafi dotrzeć do pojedynczych ludzi, udzielić im odpowiedniej pomocy, służyć dobrą radą, czy pocieszyć. Albo udaje, że wierzy we wszystko, co opowiadają rodzice, albo straszy pomocą społeczną. A brzmi to tak, jak nauczyciele najbardziej na świecie chcieli usłyszeć, że w domu wszystko jest dobrze i nikt nie potrzebuje ich interwencji i pomocy. Jednocześnie w myślach rodzice – a przynajmniej matka – krytykują stan czeskiej szkoły, skupiając się na takich rzeczach, jak: bałagan i duszność w gabinetach nauczycieli oraz ich ubogie wyposażenie.

Tak, jak Polska szkoła nie jest w stanie przekonać większość rodziców, że wszystko, co robi, robi dla dobra ich dzieci, tak ten sam problem ma szkoła w Czechach opisana przez autorkę. Rodzice są od samego początku podejrzliwi, nastawieni na obronę w razie ewentualnego ataku, z przyklejonym uśmiechem na ustach informują nauczycieli, że w domu wszystko dobrze. Jeśli w szkole jest problem, to jest to problem nauczycieli, a nie rodziców.

Wygląda na to, że jest to nie tylko obraz polskiego społeczeństwa, ale dużej ilości państw.

Zakończenie daje czytelnikom nadzieję, że Basi udało się wyrwać z patologicznego środowiska i podążając za swoim talentem dokoła mnóstwa fantastycznych rzeczy, osiągnęła sukces, stała się bogata i sławna.  Co mogło przydarzyć się pozostałym członkom rodziny – nie wiadomo. Patrząc na ich charaktery, to na bank nic dobrego ich nie spotkało.

Choć powieść była naprawdę króciutka – 120 stron. Świetnie mi się ja czytało. Autorka płynnie i bardzo sprawnie posługuje się językiem, choć w tym przypadku jest to pewnie również zasługa tłumacza, który świetnie się spisał. Chętnie przeczytałbym, co wydarzyło się dalej.

Bohaterowie są jak najbardziej trójwymiarowi i bardzo  ludzcy. A tło – mimo że wąskie – doskonale zobrazowane.

Informacje dodatkowe o Wrony:

Wydawnictwo: Stara Szkoła
Data wydania: 2020-11-23
Kategoria: Literatura piękna
ISBN: 9788366013407
Liczba stron: 184
Tytuł oryginału: Vrány
Język oryginału: czeski
Tłumaczenie: Mirosław Śmigielski
Dodał/a opinię:

Tagi: dzieciństwo dorastanie relacje rodzinne Czechy wychowanie matki i córki