Recenzja książki: Homo (nie tylko) sapiens. Inna opowieść o naszych przodkach

Recenzuje: Danuta Szelejewska

Czas przemija niczym dym znad rytualnego paleniska. Zmieniają się ludzie, miejsca i zwyczaje. Treść książki Homo nie tylko sapiens. Inna opowieść o naszych przodkach w odważny sposób podważa stereotypowe wyobrażenia o najdawniejszych dziejach. Czyli jak je przedstawia? Czas – sięgając do początków – zacząć od… początku.

Prowadząc, poprzez archeologiczne stanowiska, wgłąb plemion koczowniczych i starożytnych ludzkich siedzib, Agnieszka Krzemińska analizuje – tak bardzo różniące się od naszych – społeczności, kultury oraz modele życia. Obok wykorzystywanego przez pierwotne ludy kamienia wyszczególnia, opisując przy okazji okoliczności ich stosowania, muszle, ciosy, rogi, skóry, futra, drewno, oblepiane bitumem i ochrą narzędzia kompozytowe, a także ogień oraz służącą do celów kultowych i leczniczych woń palonej żywicy. Przyglądając się scenariuszom ewolucyjnym, autorka wymienia (i omawia różnorodność gatunkową) neandertalczyka, denisowianina, „hobbitę” z indonezyjskiej wyspy Flores, karłowatego mieszkańca filipińskiej wyspy Luzon oraz kopalnego Homo naledi z terenu Republiki Południowej Afryki. Przekazuje wyniki analizy negatywów dłoni w pradziejowej sztuce jaskiniowej, według której udział kobiet w wielu dziedzinach ówczesnego życia – sportsmenki, myśliwe na grubą zwierzynę, kreatywne artystki, rolniczki, czarownice-uzdrowicielki – jest bardziej prawdopodobny niż mężczyzn. Przygląda się jadłospisowi pierwotnych ludów, wylicza atakujące ich choroby. Nie pomija również kwestii okrucieństwa, przekształcania otoczenia oraz negatywnego oddziaływania na środowisko naturalne.

Publikacja Wydawnictwa Literackiego jest lekturą wiarygodną, a wiedza w niej zawarta – rzetelna. Przekazane przez Agnieszkę Krzemińską treści poparte zostały odkryciami oraz wynikami wieloletnich badań naukowych archeologów, paleontologów, antropologów i antropologów ewolucyjnych, paleoantropologów, genetyków, paleogenetyków, etnografów, geochemików, historyków oraz badaczy kultury i języków. Zaprezentowane fakty pochodzą ze znalezisk archeologicznych, paleolitycznych malowideł jaskiniowych, rytów naskalnych, inskrypcji na ceramice i drewnie, a także dokumentów specjalistycznych, raportów, opracowań interdyscyplinarnych zespołów naukowców oraz licznych zestawień. Doskonale obrazująca zachodzące w świecie zmiany treść Innej opowieści o naszych przodkach podaje historyczne fakty, obala mity, przytacza dowody popierające naukowe teorie. Rozdziały otwierają motta, treść ubogacają czarno-białe ilustracje (wykaz źródeł mott i ilustracji na końcu książki). Przydatne dla czytelnika okażą się przyporządkowane poszczególnym rozdziałom przypisy końcowe i polecana bibliografia, a także indeks nazw geograficznych, etnicznych oraz stanowisk archeologicznych i kultur.

Naukowa treść książki Homo nie tylko sapiens. Inna opowieść o naszych przodkach porządkuje zamierzchłą kartę historii.

Tagi: Historia Teoria badań archeologicznych