Recenzja książki: Księżniczka z lodu

Recenzuje: Damian Kopeć

Miasteczko pełne tajemnic


Zachodnie wybrzeże Szwecji. Miasteczko Fjällbacka, niedaleko Göteborga. Miejscowy wielbiciel trunków, Eilert Berg, opiekujący się pewnym pięknym domem, natyka się w jego łazience na zwłoki. Ciało młodej kobiety leży w wannie w lekko zamarzniętej wodzie. Woda jest mocno zabarwiona krwią. Zszokowany Eilert nie potrafi zmusić się do działania. Z pomocą przychodzi mu mieszkająca w miasteczku kobieta, trzydziestopięcioletnia Erika Falck, znana z kilku świetnie napisanych biografii słynnych postaci pisarka, która przypadkowo przechodzi w pobliżu. Erika przeżywa szok, rozpoznając ofiarę. To Alexandra Wijkner, z domu Carlgren, niezwykle piękna kobieta, z którą kiedyś - dwadzieścia pięć lat wcześniej - bardzo się przyjaźniły, jeszcze zanim rodzina Carlgrenów opuściła miasteczko.

Coś, co pozornie wygląda na samobójstwo, wcale nim nie jest. Ofiara nie mogła bowiem sama podciąć sobie żył w taki właśnie sposób. Wyklucza to zdecydowanie sekcja zwłok. W tym momencie do akcji z ledwo skrywanym entuzjazmem wkracza komisarz Bertill Mellberg, szef komisariatu w Tanumshede, przeniesiony na prowincję, niedbały, pewny siebie i irytujący wszystkich policjant, który marzy o tryumfalnym powrocie do miasta w glorii niezasłużonej chwały.

Taki jest początek tej doskonałej powieści. To, co mnie zaskoczyło najbardziej, to klimat, atmosfera tej książki. Po lekturach Mankella, Karin Fossum, duetu Maj Sjöwall oraz Per Wahlöö, i wielu innych, mniej znanych autorów, skandynawska proza jawiła mi się jako raczej specyficzna. Pozbawiona wyraźnych emocji, oszczędna w słowach, dialogach i szczegółach. Powściągliwa tak, jak opisywani w niej ludzie.

Elementem wspólnym dla wielu pisarzy powieści kryminalno-sensacyjnych z tego rejonu świata jest swoista fascynacja prowincją, ukazywaną jako zimne siedlisko gorących emocji, skrytych i wybuchających nagle z potworną siłą. Nie inaczej jest tutaj. Tematem powieści jest oczywiście policyjne dochodzenie i poszukiwanie zabójcy, ale treść jest próbą ukazania tła wydarzeń, momentu, w którym do głosu dochodzi przemoc. Pod tym względem autorka postępuje podobnie jak słynna Agatha Christie. Poszukuje ludzkich namiętności, wydobywa je na wierzch. Sięga pod warstwę słów, min, gładkich zachowań. Próbuje ukazać głęboko skryte myśli i uczucia. I udaje się jej to naprawdę nieźle.

Książka nie jest oschła czy powściągliwa. Przeciwnie, pulsuje od emocji, od dynamicznych dialogów wspartych drobiazgowymi obserwacjami ludzi. Postaci są pełne życia, i w większości niezbyt stonowane. Zaskakujące są odkrywane stopniowo powiązania pomiędzy ludźmi żyjącymi w małej społeczności. Ich tajemnice, skrzętnie skrywane przed innymi, ich marzenia, rozgoryczenia, plany, radości i smutki. Przeszłość jest matką wielu nieporozumień, które tlą się i wybuchają z nową siłą w najmniej spodziewanych momentach. Obraz całości jest barwny, ciekawy, nietuzinkowy. Postacie opisywane są z empatią i dużą dozą wyrozumiałości.

Bohaterowie zresztą są wielkim atutem tej prozy. Samotna Erika Falck, usilnie poszukująca sensu swojej pracy i kogoś bliskiego. Zraniona, ale otwarta na nowe związki. Próbująca wykorzystać sytuację do napisania kolejnej książki. Jej młodsza siostra, Anna, żyjąca w toksycznym związku z dominującym i pogardzającym nią Lucasem Maxwellem, biznesmenem-sadystą. Alexandra Wijkner, mężatka prowadząca drugie życie, niezależna i kapryśna, pewna siebie i z dystansem podchodząca do innych ludzi. Dan i Pernilla, skonfliktowana wewnętrznie para małżeńska, z którą przyjaźni się Erika. Anders Nillson, wybitnie uzdolniony malarz-alkoholik, praktycznie żyjący na społecznym dnie. Jego matka, gospodyni i pomoc w zamożnych domach, tłumiąca w sobie nienawiść do ludzi bogatych, którym musi pokornie usługiwać. Bertill Mellberg, policjant o rozbudowanym, trochę chorym ego. Pewny siebie, opryskliwy, leniwy, flejtuchowaty. Bardzo słaby jako detektyw, choć przekonany o swoich niebywałych umiejętnościach zawodowych. Patrick Hedstrom, policjant, kolega z dawnych lat Eriki, który się w niej podkochuje i z którym ma ona namiętny romans. Pomieszanie nieśmiałości i bezpośredniości, otwartości i braku doświadczenia w poważnych sprawach kryminalnych. Z wszystkich postaci najzabawniejsza i najciekawsza jest jednak pani Petren, staruszka o niezwykłym poczuciu humoru, kolekcjonująca figurki Św.Mikołaja i wypiekająca smaczne ciasteczka. Fragmenty z jej udziałem są napisane iście brawurowo i należą do najjaśniejszych w całej książce.

Mamy w powieści sporo introspekcji. Zaskakująco wiele jak na skandynawską literaturę bogactwa myśli, uczuć i emocji. Wiele szczegółów i żywych, normalnych, życiowych dialogów. Styl pisarki sprawia, że książkę czyta się wyśmienicie.

Podobnie jak u Christie, proza ta odtwarza układ wzajemnych powiązań między ludźmi, bada uczucia, które nimi kierują. I choć Lackberg czyni to w niełatwej w odbiorze formie, wielu wątkach podzielonych na małe, porozrzucane, nieustannie się przeplatające fragmenty, to nie zakłóca to przyjemności płynącej z lektury. Trochę tak, jak w literaturze angielskiej: trzeba się po prostu przyłożyć do czytania, może nawet - rozpisać czy rozrysować drzewo postaci, wypisać, kto jest kim i jakie są ich wzajemne powiązania. Gdy już się to zobaczy, rozsupływanie kolejnych zagadkowych węzłów wraz z autorką stanie się przyjemnością.