Legenda o samobójstwie

ZDARZYŁO SIĘ, ALBO NIE

Kilka dni temu ktoś spytał o nazwisko mojego ulubionego pisarza. Chwila zastanowienia i odpowiedź mogła być tylko jedna: Cormac McCarthy. Czy mogłam więc ominąć książkę, na okładce której aż dwa razy porównuje się jej autora do McCarthy’ego?  No nie mogłam. Trzeba było przeczytać „Legendę o samobójstwie” Davida Vanna, żeby się przekonać na własnej, czytelniczej skórze, czy te porównania nie są aby tylko sztuką dla sztuki…

Alaska. Mała wyspa, skały, śnieg, krajobraz surowy jak mroźna zima. W takich okolicznościach przyrody na świat przychodzi Roy. Jego ojciec zdecydował się na Alaskę, bo wędkowanie i polowanie to jego hobby. Roy od małego umie strzelać i łapać ryby. Rodzina  chłopca jest niemal tak surowa jak krajobraz za oknem; ojciec, który ciągle wymyśla nowe sposoby na życie, matka płacząca, tłukąca kolejne lampy i talerze, siostra, która niby jest, ale tak, jakby jej nie było… Rodzice w końcu się rozwodzą. Roy zostaje z matką, ojciec wprowadza w życie kolejne swoje pomysły, jeden gorszy od drugiego. Niewątpliwie najgorszym z tych pomysłów jest zamieszkanie z synem na wyspie Sukkwan, bezludnej, zimnej i nieprzyjaznej (hej, nie zapominajmy, to Alaska). Mają mieszkać tam we dwóch przez rok, polować, wędkować i wrócić do natury. Ale od początku nic nie idzie tak, jak pójść miało.

Opisywanie narracji w tej książce to trochę tak, jak lizanie lizaka przez folię. Książka  składa się z sześciu ni to rozdziałów, ni to opowiadań. Teoretycznie tworzą zwartą całość, bo mają tych samych bohaterów. Praktycznie każdy z rozdziałów jest alternatywną wersją jednej historii – historii o samobójstwie.  Kluczem do zrozumienia tej historii jest fakt z życia autora; otóż jego ojciec popełnił samobójstwo, a książka ta może być dla Vanna czymś w rodzaju terapii, próbą rozliczenia się z przeszłością, albo odpowiedzią na pytanie: dlaczego? Tych odpowiedzi jest więc w „Legendzie o samobójstwie” kilka, ale tak naprawdę może żadna z nich nie jest prawdziwa… Głównymi bohaterami tej historii są ojciec i syn. Ojciec, człowiek cierpiący na syndrom Gdzieś; gdziekolwiek by się nie znalazł, chciałby być gdzieś indziej. Cokolwiek by nie robił, chciałby robić coś innego. Ma milion pomysłów, ale do czego by się nie zabrał, wszystko rozłazi mu się w rękach jak stare, spróchniałe od dawna  drewno. Niby wie wszystko, a nic mu nie wychodzi.  I syn, który próbuje być dorosły, bo ktoś przecież musi. Syn, który noc w noc słucha płaczu, narzekań i jęków ojca, a w dzień musi wysłuchiwać pretensji, że jest mazgajem, bo nie umie rąbać drzewa. Syn, który obserwuje jak jego ojciec szarpie się z życiem i który zdaje sobie sprawę, że to do niczego dobrego nie prowadzi. Jest w tej książce jedna naprawdę piękna scena: ojciec i syn idą na spacer, wokół nich nie ma nikogo i niczego; ojciec pyta syna o jego największe marzenie, Roy cos tam odpowiada, ale w myślach krzyczy: moim największym marzeniem jest przetrwać jakoś twoje marzenie. Tym jednym akapitem David Vann opisał największą  na świecie siłę: siłę poświęcenia z miłości.

Proza Vanna jest męska, czasami brutalna, surowa i oszczędna. Chciałoby się napisać, że jest jak krajobraz Alaski – zimna, ale mająca swój urok. Że narracja dziwna? Ale jaka piękna. I tu trzeba wspomnieć o McCarthym – faktycznie, nad całym rozdziałem o wyspie Sukkwan unosi się jego duch, a w pewnym momencie czułam się tak, jakbym czytała jedną z książek mistrza (wybaczcie, ale dla mnie to Mistrz z wielkiej litery). Porównania były jak najbardziej słuszne, ci którzy czytali „Krwawy południk”,  zrozumieją. „Legenda o samobójstwie” to historia, która zostaje z człowiekiem na długo. I nie jest zupełnie ważne czy narracja jest jasna, linearna i czytelna dla każdego (podpowiem: nie jest jasna i nie jest dla każdego). Ważne jest, że są  emocje , że rodzi pytania i lekki zamęt w głowie. Ważne, że chce się do niej wracać jeszcze raz, za jakiś czas, kiedy ułoży się jakoś w myślach.  „Legenda o samobójstwie” to pierwsza książka wydana przez Wydawnictwo Pauza i jest to debiut  jak najbardziej udany. Pozostaje tylko życzyć: oby tak dalej, a będzie dobrze. W zalewie rodzimych kryminałów, książek o magii dla nastolatków i romansów nad rozlewiskiem książka Vanna jest jak mroźny powiew od Alaski – orzeźwia, budzi do życia, zmusza do zastanowienia nad tym, jaki to wszystko ma sens. Czy nie tego powinniśmy oczekiwać od dobrych książek?

Informacje dodatkowe o Legenda o samobójstwie:

Wydawnictwo: inne
Data wydania: 2018 (data przybliżona)
Kategoria: Obyczajowe
ISBN: 978-83-949414-0-6
Liczba stron: 254
Tytuł oryginału: Legend of a suicide
Język oryginału: angielski
Tłumaczenie: Dobromiła Jankowska
Dodał/a opinię: Renata Kazik