Recenzja książki: Tam, gdzie urodził się Orfeusz

Recenzuje: Piotr Piekarski

Można potraktować kolejną książkę Ałbeny Grabowskiej jako swoisty literacki przewodnik po Bułgarii, która w czasach PRLu była jednym z najpopularniejszych celów podróży zagranicznych Polaków, lecz dziś pozostaje raczej w cieniu bardziej egzotycznych krajów. Można też czytać tę książkę jak kolejną odsłonę popularnej opowieści o kobietach, które porzuciły niemal całe dotychczasowe życie, by odnaleźć się „na końcu świata” - tym bardziej wiarygodną, że po prostu prawdziwą. Ale „Tam, gdzie urodził się Orfeusz” to także opowieść o poszukiwaniu własnych korzeni, o odkrywaniu tego, kim się jest i o z pozoru drobnych czynnikach, jakie nas kształtują.

Autorka „Stulecia Winnych” swe charakterystyczne imię, oznaczające kwitnącą jabłoń, zawdzięcza właśnie bułgarskim korzeniom. To właśnie w Rodopach - krainie, w której urodzić się miał Orfeusz - Ałbena Grabowska spędzała jako dziecko wakacje. To tu powraca po latach, by wyremontować dom. To tu zabiera swoich czytelników, by opowiedzieć im, kim jest i skąd się wywodzi.

Nie znajdziemy jednak w „Tam, gdzie urodził się Orfeusz” żadnych „pikantnych” szczegółów z prywatnego życia pisarki. Owszem, są sympatyczne anegdoty i opisy perypetii związanych ze zderzeniem zwyczajów czy mentalności polskiej i bułgarskiej. Są również opowieści o przodkach pisarki, a także o członkach jej rodziny. Każda z nich jednak staje się punktem wyjścia do opowiedzenia historii zdecydowanie głębszej, ważniejszej.

Książka podzielona jest na kilkadziesiąt niewielkich rozdzialików i tak naprawdę każdy z nich stanowić mógłby niezależną opowieść - zgrabny felieton w popularnym czasopiśmie. Grabowska - to charakterystyczne dla jej pisarstwa - choć pozornie posługuje się językiem najzupełniej potocznym, tak naprawdę cyzeluje swą opowieść, nie pozostawiając miejsca na zbędne słowa i prowadząc czytelnika do - często - zaskakującego zakończenia. Tak jak na przykład w rozdziale „Całe miasto kibicuje mojemu mężowi”, gdy wszyscy okoliczni mieszkańcy śledzą biegowe treningi Michała, a tymczasem on… nie dostrzega nikogo.

Za sprawą książki Ałbeny Grabowskiej mamy też okazję śledzić codzienne życie w Czepełare, możemy poznać jej sąsiadów, odkryć tutejsze tradycje, legendy, wierzenia. Nie może w tej historii zabraknąć miejsca dla Orfeusza - na opowieść o jego wielkiej miłości do Eurydyki, ale też na poszukiwanie miejsca pochówku śpiewaka. Jest miejsce na historię regionu, ale i na opis natury, która w życiu Bułgarów odgrywa niepoślednią rolę.  Jest gościnność i bezpośredniość, które charakteryzują mieszkańców Rodopów. Jest - wreszcie miejsce - na opis tego, jak smakuje tu życie - nie tylko przez pryzmat rakiji, regionalnego wina czy przepisów kulinarnych, uzupełniających książkę. Ten, kto spróbuje tego smaku, nie porzuci lektury aż do ostatnich stron.