Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku
Zbigniew Rokita

Kōnia z regyrōnkym tymu, fto potrefi pedzieć kim je Ślōnzok. To tyn sam narodzōny i miyszkajōncy z dziada pradziada, eli tyn fto sam miyszkŏ?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie, bo to skomplikowane, tak jak skomplikowana jest historia regionu i każdej mieszkającej na Śląsku rodziny.
Zbigniew Rokita w swoim bardzo osobistym reportażu, nagrodzonym Nagrodą Nike 2021 jury oraz publiczności, także nie przedstawia jednoznacznej odpowiedzi na powyższe pytanie. Opowiada o historii Śląska, a łącząc ją z losami własnych przodków obrazuje owe skomplikowanie pojęcia śląskosci, nie narzucając nam swego obrazu Ślązaka. Nie mówiąc nam jaki powinien być Ślązak, ani kim powinien się czuć: Niemcem, Polakiem, Czechem, Polakiem i Ślązakiem, Ślązakiem i Niemcem, a może tylko Ślązakiem?.
Gdyby przyjrzeć się drzewom genealogicznym zamieszkujących ten region rodzin, wśród ich członków można znaleźć zarówno powstańców śląskich opowiadających się za przyłączeniem Śląska do Polski, jak i wujka czy dziadka z Wermachtu. Osoby zwane gorolami - urodzeni i dorastający poza Śląskiem, albo krajcokami - dzieci z małżeństwa hanysa z gorolem lub kresowiaków, i o tym również przeczytacie w książce Rokity.
Autor odkrywając własne korzenie poszukuje swojej  śląskości. Swojego hajmatu. Należy do pokolenia, które jest zupełnie inne niż pokolenie naszych pradziadków, dziadków, a nawet rodziców. Nie żyje w hermetycznym świecie, w którym chop miał utrzymać rodzinę, a baba zajmować się domem i dziećmi. Ślōnsko godka nie jest już pierwszym językiem, którym posługiwano się w domu od urodzenia, ani powodem do wstydu, a Śląsk nie jest już postrzegany jedynie jako Niydzielny ōbiod: klyjzy, rolada a modro kapusta z zōłzom, ślōnskie szlagry, familoki, fusbal, hołdy, gruby, ciaprajstwo, sztynks i patologijŏ. Są wśród tego pokolenia ludzie, którzy znając choć trochę historię regionu i własnej rodziny, czują się obco, zagubieni, albo jakby mieli osobowość mnogą. Wystarczy, że ktoś np. tylko urodził się na terenach Zagłębia (dziś włączanego w obszar województwa, niegdyś graniczącego ze Śląskiem jedynie ulicą), przez całe życie słyszy: "tyś nie stąd, tyś zza granicy", z kolei jadąc do rodziny na Opolszczyznę lub Dolny Śląsk (historycznie Ślązacy): "słychać po akcencie, że jesteś ze Śląska". I jak tu jednoznacznie określić czy jest się Ślązakiem, czy nie? Bardzo duża część ludzi w wieku podobnym do autora i młodszych, nie zna historii regionu, swojego miasta, ani swoich przodków. Będąc dzieckiem, co jest zupełnie normalne, nikt nie interesuje się rodzinnymi historiami. Później już nie ma kogo zapytać o przeszłość, albo wciąż nie uzyskuje się odpowiedzi, bo to tabu. Jeśli komuś uda się coś odkryć, to to, co odkryje może okazać się zaskakujące, albowiem zawirowania historii bardzo mocno spajają się tu z ludzkimi losami. Trudno  zatem znaleźć odpowiedzi na pytania Skąd jestem? i Kim jestem?
Ta książka obala wykreowane mity na temat Ślązaków. Daje możliwość poznania naszej skomplikowanej, trudnej i bolesnej historii. Zrozumienia nas, spostrzeżenia zmian zachodzących w regionie i samych Ślazakach. Porównania z obrazem z kiedyś, i z dziś. Mam nadzieję, że dotrze ona do dużego grona odbiorców i zmieni choć odrobinę widzenie Ślązaków i Śląska wśród mieszkańców innych regionów Polski. Być może okaże się pomocna młodym ludziom w odnalezieniu ich własnego hajmatu.
Mój hajmat to moje miasto. Tu mieszkam od czwartego roku życia. Tu pracowałam. Tu wyszłam za mąż. Tu urodziłam dzieci i zapewne umrę też tutaj, ale czy można mnie nazwać ślązaczką? Czy sama się nią czuję? Jeśli już to bardziej ślązaczką czy Polką? Chyba najbardziej czuję się Europejką, bo to w najwiekszym stopniu oczywiste i najmniej skomplikowane 😉
Dla mnie "Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku" to rewelacyjna pozycja, od której nie potrafiłam się oderwać. Nie tylko dlatego, że czytając przemierzałam z Rokitą po części znane mi miejsca odkrywając ich historię, ale głównie dlatego, iż podczas lektury utożsamiałam się z autorem/narratorem. Napisał reportaż w ten, a nie inny sposób czego trochę mu pozazdrościłam, a może nadal zazdroszczę?. Bo wiecie, czytając każdą książkę z historią w tle wyobrażam sobie, co w tym momencie historii robili moi przodkowie, jak żyli, kim byli, jakie tajemnice skrywali, i jaki wpływ podjęte przez nich decyzje oraz czasy, w których przyszło im żyć miały na kolejne pokolenia. Czy powtarzam/my ich błędy? Skąd się w ogóle wzięła moja rodzina? Mnie niestety nie udało się odkryć tylu informacji na temat swoich korzeni, ale wiedząc tyle, ile wiem, po przeczytaniu tej książki już nie muszę mieć kompleksów, ani wstydzić się kilku rzeczy siedzących jednak gdzieś z tyłu głowy. To już nieważne. Trzeba iść do przodu, ale dbać o to, by ten Śląsk zupełnie nie zmienił się w futurystyczny twór bez duszy.
To naprawdę dobrze napisany, interesujący reportaż, jakiego o Śląsku nigdy wcześniej nie czytałam i szczerze polecam.
P.S. Jeśli zrobiłam jakąś gafę pisząc po śląsku, to z góry przepraszam.

Informacje dodatkowe o Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku:

Wydawnictwo: Czarne
Data wydania: 2020-09-30
Kategoria: Inne
ISBN: 9788381910774
Liczba stron: 320
Dodał/a opinię: patrycjadyrda

Tagi: bóg bóg