Recenzja książki: Królowa Karaibów

To książka, w której elementy biograficzne mieszają się z reportażem podróżniczym, w której wczoraj miesza się z dzisiaj, a historia i polityka mieszają się z codziennością. Podążamy w poszukiwaniu historii i człowieka, jednak na miejscu okazuje się, że jest mnóstwo innych, równie ciekawych aspektów podróży, których nie sposób pominąć.

Klementyna Suchanow przyjechała na Kubę, aby poszukać świadectwa przyjaźni Witolda Gombrowicza z poetą Virgiliem Pinerą. Jednak, będąc na miejscu i przebywając pomiędzy ludnością kubańską, stworzyła o wiele bardziej obszerną i interesującą opowieść.

 
Historię życia dwóch literatów Suchanow przeplata opowieściami o czwórce rewolucjonistów z Ameryki Południowej: Fidelu Castro, Ernesto Che Guevarze, Camilu Cienfuegosie oraz Hubercie Matosie, których autorka określa mianem czterech muszkieterów rewolucji. Powstaje niezwykła opowieść o historii Kuby, określanej mianem "Perły Karaibów", o życiu jej mieszkańców w XX wieku, o ich problemach i relacjach. A także o rewolucjach, które na stałe wpisały się w dwudziestowieczną historię Ameryki Południowej.

 

Książka Klementyny Suchanow to przede wszystkim opowieść o kraju. Choć sama autorka jest literaturoznawczynią, fascynatką Gombrowicza, którego śladami przemierzyła wcześniej Argentynę, to mamy w Królowej karaibów opisaną Kubę z początku XXI w. oraz ostatnich 70 lat istnienia tego kraju przez pryzmat biografii. Biografii Virgilia Pinery, Witolda Gombrowicza oraz amerykańskich rewolucjonistów, których życie dobrze ukazuje charakter państwa, w którym się wychowywali i dorastali. Historia miesza się tutaj ze współczesnością, pokazując często, jak niewiele zmieniło się na Kubie w ciągu ostatniego półwiecza. Towarzyszymy więc małemu Fidelowi w jego problemach w szkole i wśród rówieśników, dowiadujemy się o problemach z astmą, a - co za tym idzie - z opuszczaniem szkoły przez Ernesto oraz o biednej rodzinie Camilo, której nie wystarczało środków nawet na jedzenie. W momencie, kiedy Witold i Virgilio zaczynają swoją pracę nad tłumaczeniem Ferdydurke na język hiszpański i gdy zaczyna się ich wieloletnia przyjaźń, Fidel stawia pierwsze kroki w polityce, a Guevara wyrusza w podróż po Ameryce, która odmieni jego życie na zawsze. Na kolejnych stronach książki poznajemy drogę, dzięki której ukształtowały się te ważne dla historii Kuby postacie. A potem wchodzimy w sam środek wielkiej rewolucji, w czasie której z "czterech muszkieterów" ostał się tylko jeden.

Tak, rewolucje mają swoje wymagania. Żądają wiary i ofiary, żywią się mitem i legendą, no i nie mogą się obejść bez krwi. Tak wyrabia się to ciasto. A piecze się je na wielkim ogniu.

 

Nieodłącznym elementem opisywanej przez Suchanow biografii "muszkieterów" są kobiety - żony, córki i kochanki, które towarzyszą im przy kolejnych walkach i działaniach rewolucyjnych lub wiernie czekają w domu z nadzieją na powrót. A w tle tych opowieści prześlizguje się Ernest Hemingway - kolejny twórca, któremu Kuba była naprawdę bliska. 

 

Kuba, do której przejeżdża Suchanow, to kraj, w którym wolność jednostki istnieje w niewielkim stopniu, gdzie ludzie zarabiają mniej niż potrzebują na pokrycie podstawowych potrzeb, gdzie korupcja i nielegalny handel występują na każdym kroku, w aptekach brakuje podstawowych leków, a Internet jest nieosiągalnym marzeniem. Wizyta na Kubie odcisnęła na autorce znaczące piętno, pozostała w jej pamięci na długo i nie dawała spokoju. A obraz stworzony przez autorkę pozostaje na długo w Czytelnikach.

Hawana to nie jest scenografia filmowa. Hawana to po prostu gotowy film. To, co się dzieje na ulicy, szybkość i liczba wydarzeń przekraczają wszelkie normy. (...) Tysiące historii, wątków i bohaterów na raz. Bez ruszania się z jednego miejsca można obejrzeć co najmniej kilkanaście filmów. Komedie, tragedie, filmy akcji i farsy, melodramaty, występy drag queens i porno, popisy ulicznych reggaemanów, może być jednoaktówka, może być i tasiemiec. (...) To trzeba chłonąć, popłynąć, poddać się i oddać całym ciałem (...) - tu trzeba żyć.