Jaworowy dom
Wilhelm Mach

Historia rodziny Jaworów - Aldony, Konstanrego i Bolka łączy się z dziejami wsi Bielawy ukazując przeobrażenie wsi polskiej w pierwszych latach po wyzwoleniu. Po śmierci matki, chorowaniu na szkarlatynę, stracie przyrodniego brata Stasia i Anielci Sikorzanki Bolek tuła się w poszukiwaniu pomocy u przychylnych mu osób - stryja Kuby, Szczepanka i nauczycielki.

-,, Ludzie - czy nie ma już dla mnie lepszego życia?

    Czy nie ma dla ciebie, Bielawo, lepszego życia?

    Pomyśl.

    Wstał dzień nad twoją ubogą ziemią. Żółta piana płynie jeszcze koleinami dróg, burza zawiała piachem zagonki owsa i ziemniaków, zamuliła niezliczone bruzdy i miedze. Niepewne wśród chmur słońce szuka drogi do skrzywdzonych pól. Pachną mocno łubiny, mgła po ulewie zatacza się łąkami, w zmiennym świetle zapalają się i gasną rozrzucone po rżyskach półkopki żyta - a dalej, nad gęstwą olszyn i wierzb, sinieją lasy.

     Pięknaś, Bielawo, nawet w nieszczęściu, i nie jest twój nieurodzaj bez nadziei.

     Wiatr ucichł, głos harcerskiej trąbki niesie się z daleka dźwięcznie i czysto. Nasłuchują jej grania wiejskie dzieci.

     Przebrzmią raz jeszcze kościelne dzwony. Wybiorą się ludzie do Niemży na sumę. Będą przepraszać Boga za klęskę, jaką ich dotknął. Będą błagać, by zastąpił swą daleką siłą ich siłę własną, której nie zaufali. Biedni ludzie - posłuszni starym, ciemnym prawom.

     Lecz wcześniej niż oni wstali dziś o samym świcie najlepsi z twoich ludzi, Bielawo, by napiętnować zbrodniarzy, wesprzeć nędzarkę, ocalić dziecko.

     Minie i ta niedziela, Bielawo, i ułożysz się do snu przed nowym dniem pracy. Wezwie cię poniedziałowy świt - do życia wciąż tego samego? Czyś nie usłyszała wołania Gundy Jaworowej? Czy nie chcesz lepszego życia?

     Bielawo moja rodzinna.

     Odpowiedz.,,