Dobra-noc
Sabina Waszut

Sabina Waszut przenosi czytelnika w sam środek zacofanej wsi, gdzie wszyscy znają się na wylot. Tworzą oni klaustrofobiczną wręcz społeczność, a gdy przydarzy się – oczywiście jako kara za różne przewiny przodków – jakiś „inny”, natychmiast oddzielają go od stada.
 
Mała podczęstochowska wieś. Rok 1933. Dobrą nawiedza zmora (potępiona dusza) i atakuje niewinnych wieśniaków. Rzadko kiedy udaje się komuś wyrwać ze szponów upiornej damy.

To specyficzny świat, po poradę chodzi się do babki, bo przecież najdłużej żyje, to wszystko wie. Jak czegoś się nie rozumie to najlepiej trzymać się z daleka, albo i zniszczyć, bo nie wiadomo jakiego pecha może przynieść. Jadźka Pecynowa nie zgodziła się stanąć przed fotografem, bała się, że zły duch ją potem będzie prześladował. Jednak przeznaczenie wie swoje. Nieszczęście przyszło wraz z siódmym porodem i siódmą córką zamiast wyczekiwanego potomka.

Ludzie na wsi żyją podług tego, w co wierzą, a tę wiedzę czerpią od starszych pokoleń. Jeśli cokolwiek odbiega od normy – należy się od tego odżegnać. Dlatego nikt nie odwiedził Jadźki po porodzie, gdy leżała pogrążona w letargu, obojętna wobec noworodka. Nikt również nie wstawił się za niewinnym dzieckiem, które wieś wystawiła na pożarcie.

Gdy powojenny kurz opadł ludzie w Dobrej nadal pozostali w umysłowych okowach. Krysia, już panienka na wydaniu, nadal była symbolem złego ducha. Wzbudzała strach, a wiadomo – jak się boją, to często atakują (niekoniecznie fizycznie). Dopiero uczestnicząc – przypadkiem – w potańcówce dziewczyna zrozumiała, że nie jest dziwadłem, że dobrze się czuje wśród ludzi, no i życzliwy Jura również nie pozostał jej obojętny. Ta świadomość przyniosła Krysi więcej radości niż niejednemu spełnione marzenie.

Ale wieś przecież swoje wie, ludzie wierzą w to, w co im się pozwoli wierzyć. I nawet stopniowy rozwój w Dobrej nie przyniósł spodziewanej zmiany mentalności. Wszyscy byli dla siebie życzliwi, dopóki nie przytrafiła się tragedia. A gdy zdarzyło się ich kilka, czujni mieszkańcy natychmiast powrócili do znanych sobie uzasadnień tych nieszczęść. Wystarczyło znaleźć winnego.

„Dobra-noc” to świat dawnych legend, wciąż żywych w umysłach bohaterów. To świat niczym z okrutnej baśni – ktoś musi zostać zjedzony, by reszta zrozumiała morał. Od szeptów, przez wyzwiska, aż po wskazywanie palcem i odwracanie się plecami – to wszystko sprawiło, że wieś zaszczuła Krysię. Na tyle, że sama dziewczyna wierzyła w swoją zainfekowaną złem duszę.

„Dobra-noc” to przepięknie napisana poruszająca historia odtrącenia, braku zrozumienia i strachu przed innością. O niekończącej się walce dobra ze złem. Chorzowska pisarka czaruje słowem, przenosi nas najpierw do międzywojnia, potem do lat 50. i oprowadza po ówczesnym świecie, zważając na istotne detale.

Znakomicie Waszut operuje piórem tworząc wyjątkowy nastrój oraz napięcie – niemal przez całą powieść wyczuwamy niechęć, nienawiść i trwogę, jakie są udziałem wszystkich bohaterów. Nieustannie jesteśmy czujni, bo mamy wrażenie, że za chwilę wydarzy się coś kluczowego – i faktycznie, autorka nas nie zawodzi, nieustannie podkręcając poziom naszego niepokoju.

Wspaniałe są też kreacje bohaterów – wiarygodne aż do bólu. Tak właśnie wyobrażam sobie dawny świat i jego mieszkańców. Poruszająca jest ich niewiedza oraz nasza świadomość tych spraw. To, co dziś śmiało nazywamy czy diagnozujemy, nawet nie będąc ekspertami, wtedy było uznawane za działanie sił nieczystych. Przerażające jest to, ile osób przeszło piekło, bo nikt nie potrafił pomóc, odpowiednio zareagować – a często przecież wystarczyło tylko wsparcie, poczucie bliskości i akceptacji.

W „Dobrej-nocy” równie ważne jest tło – bo przecież to nie jest jednostajny obraz, a dynamicznie zmieniająca się polska wieś. Odbudowa powojenna przynosi poważne zmiany. Jednych zadziwia prąd, innych moc silnika motocykli. Młockarnie zastępują cepy. Nowe plany budowlane zaczynają uwzględniać takie udogodnienia jak ubikacja wewnątrz domu. Jednak to atmosfera powieści jest tu dominującym elementem – wierzenia, sny, marzenia i wizje budują dość mroczny, tajemniczy, nastrój. Wiele dzieje się tu pod osłoną nocy – wtedy, gdy na jaw wychodzą ludzkie sekrety, ale by je dostrzec, trzeba posiadać nie odwagę i wrażliwość.

Powieść Waszut dostarcza wielu emocji oraz prowokuje refleksje, każe zastanowić się na ile różnimy się od mieszkańców Dobrej, ile takich Krystyn czy Jadziek jest wokół nas. Pisarka wtłacza w ramy niezbyt przecież obszernej powieści mnóstwo ważnych problemów, z jakimi od pokoleń borykają się ludzie. Są tu i kwestie dotyczące depresji poporodowej, wyrzutów sumienia czy społecznej banicji. To książka o ignorancji, zacietrzewieniu, zemście oraz o wszechobecnym strachu (głównie przed zmianami oraz bólem). I oczywiście o zwykłej ludzkiej głupocie, która doprowadza do prawdziwych nieszczęść. Jest tu też kilka słów o wojnie, choć bardzo delikatnie pisarka podeszła do tego zagadnienia – raczej w pojedynczych obrazach, jakby przy okazji, nakreśliła bestialskość nazistów, bezsensowne akty zniszczenia oraz – pojawiający się po raz kolejny lęk.

I chociaż „Dobra-noc” osadzona jest w konkretnej rzeczywistości (miejscu i czasie) to jest to historia na wskroś aktualna. Jej ponadczasowe przesłanie być może dziś wybrzmiewa jeszcze dramatyczniej – bo przecież fabuła opowiada o ludziach niewykształconych, nierozwiniętych społecznie. My, obecnie, posiadamy pełną wiedzę, a jednak nadal tkwimy w pewnych pułapkach umysłowych, wciąż boimy się innego, wymykającego się normom, które przecież sami tworzymy. Łatwiej też poradzić sobie z traumami, gdy obarczymy kogoś winą za nasze niepowodzenia. Waszut świetnie pokazuje także to, jak niektóre role szybko się zmieniają – jak „kat” w jednej chwili może stać się ofiarą.

Bardzo dobra powieść przede wszystkim o strachu – ukazanym w różnych kontekstach – i jego konsekwencjach.

Informacje dodatkowe o Dobra-noc:

Wydawnictwo: Muza
Data wydania: 2018-10-03
Kategoria: Obyczajowe
ISBN: 9788328710283
Liczba stron: 320
Dodał/a opinię: Kinga Młynarska