Lista lektur szkolnych na maturę 2023

Do matury z języka polskiego pozostało kilka miesięcy, ale jeżeli uczniowie czekali z przygotowaniami na ostatni moment - ten właśnie nadszedł. Lista lektur i tekstów obowiązkowych jest naprawdę spora. Co trzeba przeczytać w całości, a co należy znać jedynie we fragmentach? I co obowiązuje na poziomie podstawowym, a co na poziomie rozszerzonym? Przedstawiamy kompletną listę. 

Fot. Unplash/Siora Photography

Przypomnijmy, że w 2023 roku uczniowie przystąpią do matury z języka polskiego w 4 maja (poziom podstawowy) oraz 5 maja (poziom rozszerzony). W 2022 roku maturzyści musieli zmierzyć się z fragmentami Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Nocy i dni Marii Dąbrowskiej oraz wierszem Józefa Barana pod tytułem Najkrótsza definicja życia. Na poziomie rozszerzonym pojawił się wiersz Kazimierza Przerwy-Tetmajera pod tytułem Godzina tworzenia oraz Tadeusza Różewicza pod tytułem [Próbowałem sobie przypomnieć]. 

Czytaj także: Jak napisać notatkę syntetyzującą na maturę?

Lista lektur na maturę 2023 - poziom podstawowy

Zacznijmy od tych dzieł, które uczniowie muszą przeczytać w całości. Wśród nich znajdują się utwory poetyckie i powieści.

Utwory literackie (epickie i dramatyczne) 

• Jan Parandowski – Mitologia, część I Grecja
• Sofokles, Antygona 
• Jan Kochanowski, Odprawa posłów greckich
• William Szekspir, Makbet
• Molier, Skąpiec
• Adam Mickiewicz, Konrad Wallenrod
• Adam Mickiewicz, Dziady część III
• Juliusz Słowacki, Kordian
• Bolesław Prus, Lalka
• Eliza Orzeszkowa, Gloria victis
• Henryk Sienkiewicz, Potop
• Fiodor Dostojewski, Zbrodnia i kara
• Stanisław Wyspiański, Wesele
• Stefan Żeromski, Przedwiośnie
• Tadeusz Borowski, opowiadania: Proszę państwa do gazu, Ludzie, którzy szli
• Gustaw Herling-Grudziński, Inny świat
• Hanna Krall, Zdążyć przed Panem Bogiem
• Albert Camus, Dżuma
• George Orwell, Rok 1984
• Sławomir Mrożek, Tango
• Marek Nowakowski – wybrane opowiadanie z tomu Raport o stanie wojennym, Górą Edek (z tomu Prawo prerii)
• Jacek Dukaj, Katedra (z tomu W kraju niewiernych);
• Andrzej Stasiuk, Miejsce (z tomu Opowieści galicyjskie)
• Olga Tokarczuk, Profesor Andrews w Warszawie (z tomu Gra na wielu bębenkach)

Kilkadziesiąt pozycji to sporo, ale czy istnieją lektury, które pojawiają się na maturze z polskiego częściej niż inne? Tak! Do tej pory twórcy matury szczególnie upodobali sobie chociażby Lalkę Bolesława Prusa, o której uczniowie pisali już cztery razy. Czasem powieść zestawiana jest z innym dziełami literackimi, czego przykładem jest temat sprzed lat: Porównaj postawy życiowe Izabeli Łęckiej i Joanny Podborskiej ukazane w podanych fragmentach Lalki Bolesława Prusa i Ludzi bezdomnych Stefana Żeromskiego. Obecnie Ludzie bezdomni nie są na liście lektur obowiązkowych do matury. 

Przeczytaj także: Matura z języka polskiego 2023. Z czym zmierzą się maturzyści?

Równie często na maturze pojawia się Adam Mickiewicz i Dziady, część III. Dotychczas uczniowie zastanawiali się, jak symbolika ziarna z bajki opowiedzianej przez Żegotę objaśnia sens męczeństwa młodzieży polskiej, albo czym dla człowieka może być wolność. Kolejnym, maturalnym faworytem przez lata była Granica Zofii Nałkowskiej, która obecnie wypadła z kanonu lektur, podobnie, jak Chłopi Władysława Reymonta i Ferdydurke Gombrowicza, za to nadal obowiązuje Potop Henryka Sienkiewicza.

Utwory literackie (epickie i dramatyczne) we fragmentach

Uczniów nie obowiązuje znajomość całego utworu. Lista prezentuje się następująco:

• Biblia, w tym fragmenty Księgi Rodzaju, Księgi Hioba, Księgi Koheleta, Pieśni nad Pieśniami, Księgi Psalmów, Apokalipsy św. Jana
• Homer, Iliada
• Homer, Odyseja
• Arystoteles, Poetyka, Retoryka
• Platon, Państwo
• św. Augustyn, Wyznania
• Lament świętokrzyski
• Legenda o św. Aleksym
• Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
• Kwiatki świętego Franciszka z Asyżu
• Pieśń o Rolandzie
• Gall Anonim, Kronika polska
• Dante Alighieri, Boska Komedia
• Piotr Skarga, Kazania sejmowe
• Jan Chryzostom Pasek – Pamiętniki

Utwory poetyckie na maturę 2023

Maturzyści nie muszą znać treści wierszy, zostaną one przedrukowane na arkuszu egzaminacyjnym. Oto lista:

• Horacy – wybrane utwory
• Bogurodzica
• Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; tren IX, X, XI, XIX
• wybrane wiersze następujących poetów: Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Mikołaj Sęp-Szarzyński
• Ignacy Krasicki, Hymn do miłości ojczyzny, wybrane satyry
• Franciszek Karpiński, wybór sielanek i liryki religijnej
• Adam Mickiewicz, Oda do młodości; wybrane ballady, w tym Romantyczność; wybrane sonety z cyklu Sonety krymskie oraz inne wiersze;
• Juliusz Słowacki, wybrane wiersze, w tym Grób Agamemnona (fragmenty), Testament mój
• wybrane wiersze następujących poetów: Cyprian Kamil Norwid, Adam Asnyk, Jan Kasprowicz, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Bolesław Leśmian, Julian Tuwim, Jan Lechoń, Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Julian Przyboś, Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym
• wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego Miasta, Stanisław Barańczak, Wojciech Wencel;
• wybrane utwory okresu stanu wojennego

Trzeba przyznać, że przedstawiona lista jest naprawdę imponująca. Zaskakują jednak zmiany programowe, bo z listy zniknął na przykład Pan Tadeusz Adama Mickiewicza, utwory Nałkowskiej, a także pojawił się tekst noblistki Olgi Tokarczuk. Warto również wiedzieć, jakie lektury obowiązują na maturę ustną. 

Lista lektur na maturze 2023 - poziom rozszerzony

Tu również maturzystów czeka masa wyzwań. Oto lista lektur, które należy znać w całości na poziomie rozszerzonym:

• William Szekspir, Hamlet
• Juliusz Słowacki, Lilla Weneda
• Zygmunt Krasiński, Nie-Boska Komedia
• realistyczna lub naturalistyczna powieść europejska (Honoré de Balzac Ojciec Goriot, Charles Dickens Klub Pickwicka, Mikołaj Gogol Martwe dusze lub Gustaw Flaubert Pani Bovary)
• Stanisław Wyspiański, Noc listopadowa
• Michaił Bułhakow, Mistrz i Małgorzata
• Stanisław Ignacy Witkiewicz, Szewcy
• Bruno Schulz, wybrane opowiadania z tomu Sklepy cynamonowe
• Tadeusz Konwicki, Mała Apokalipsa
• Sławomir Mrożek, wybrane opowiadania

Jeżeli chodzi o utwory, które należy znać we fragmentach:

• Homer, Odyseja
• Arystoteles, Poetyka, Retoryka
• Platon, Państwo
• św. Augustyn, Wyznania
• św. Tomasz z Akwinu, Summa teologiczna
• Michel de Montaigne, Próby
• Franz Kafka, Proces 

Wśród utworów poetyckich znalazły się:

• Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki)
• Cyprian Kamil Norwid, Bema pamięci żałobny rapsod, Fortepian Szopena, Czarne kwiaty (fragmenty), Promethidion
• Wybrane wiersze następujących poetów: Józefa Czechowicza, Tadeusza Gajcego, Mirona Białoszewskiego

Matura z języka polskiego 2023 - czego się spodziewać?

Uczniowie mają już za sobą próbną maturę, która ma zmienioną formułę. Co ciekawe, autor jednego z tekstów do analizy, sam miał problem z odpowiedzią na pytania, które znalazły się w teście. To oznacza, że maturzyści muszą wykazać się umiejętnością myślenia i kreatywnością.

Warto jednak dowiedzieć się wcześniej, jak napisać rozprawkę na egzamin, zapoznać się z wymienioną wyżej listą lektur oraz rozwiązać zadania z matur próbnych. Trzymamy kciuki!